2
9

westować w celu uzyskania dalszych wartości, a zatem piesiągać zyski, jakie uważają za właściwe dla swoich celów, niądze, najbardziej płynna forma kapitału oraz środki umożli,tosunki klasowe w kapitalizmie opierają się na wyzysku wiające produkcję, czyli warsztaty, narzędzia itd„ a po osiąg.wywołują trwałe formy konfliktu. Marks uważał, ze konflikt nięciu fazy uprzemysłowienia również fabryki i maszyny, lasowy z pewnością nie jest wyłącznie cechą wczesnyc Wczesna akumulacja kapitału, która nastąpiła w Europbtapów rozwoju kapitalizmu i z czasem będzie się jeszcze w XVII i XVIII wieku, uruchomiła przeobrażenia społecznsaostrzał.    ,    .

i polityczne. Znaczenie owych przeobrażeń można pojąć w«. W teorii Marksa stosunki klasowe łączą bezpośrednio dług Marksa, jedynie odwołując się do drugiego elemeni.organizację gospodarczą kapitalizmu z instytucjami obejmu-uczestniczącego w tworzeniu się gospodarki kapitalistycznejjąeymi resztę społeczeństwa. Nie wystarczą zatem same ba-Akumulacja kapitału powoduje zjawisko pracy najemnej -dania nad industrializacją, dopiero analiza struktury klasowej pojęcie to odnosi się do robotników, którzy, mówiąc słowami stanowi podstawę zrozumienia roli dwóch rewolucji, z kto-Marksa, zostali „wywłaszczeni ze swoich środków produk rych wyłonił się współczesny świat, oraz pozwala wyznaczyć cji”. W społeczeństwie feudalnym większość ludności stano- przyszły kierunek rozwoju. Rosnąca dominacja produkcji wili chłopi czerpiący środki do życia z uprawy skrawków kapitalistycznej, która według Marksa obejmuje coraz wię-ziemi. W miarę rozwoju kapitalizmu wielu chłopów, trochę ksze obszary, pobudziła innowacje techniczne związane z re-z ciekawości, a trochę z przymusu, przenosiło się ze wsi na wolucją przemysłową. Rewolucja francuska 1789 roku i inne coraz większe obszary miejskie. Stanowili oni rezerwuar siły rewolucje „burżuazyjne” doprowadziły do, zdaniem Marksa, roboczej zależnej od właścicieli kapitału, którzy dawali im wzrostu politycznej władzy klasy kapitalistów. Wprowadze-zatrudnienie zapewniające środki do życia. Według Marksa ⁿ'^e zasad demokracji, w tym rządów parlamentarnych, było kapitalistyczna organizacja gospodarcza pociąga żałobą sy- ^według niego ściśle związane ze zmianami gospodarczymi,

stem klasowy oparty na związku kapitału i pracy najemnej, jakie przyniosło rozszerzanie się gospodarki kapitalistycznej.

Wzrost produkcji maszynowej i rozbudowa fabryk_inaczej ^ społeczeństwie feudalnym system klasowy opierał się

ności była formalnie wykluczona z udziału w rządach. W walce o władzę polityczną klasa kapitalistyczna dążyła do zlikwidowania przywilejów feudalnych; uczestnictwo w polityce było w zasadzie dostępne dla wszystkich, ponieważ każdy był odtąd traktowany jako równy „obywatel” państwa.

Marks twierdził jednak, że państwo kapitalistyczne dalekie jest od ideałów demokratycznych, które na pozór ucieleśnia. Wolności, o które walczyła klasa przedsiębiorców i ich sprzy-utieiżeńców, służą w rzeczywistości podtrzymywaniu domi-^nacji nad klasą robotniczą. Państwo nie jest liberalną instytu-

cowników rolnych w miejską, przemysłową klasę robotniczą.

Zdaniem Maiksa kapitalizm z natury preferuje społeczeństwo klasowe, a stosunki klasowe, na których się opiera, są stosunkami konfliktu lub walki. Pracodawcy i pracownicy są pod pewnym względem od siebie zależni. Pierwsi potrzebują siły roboczej, która będzie się zajmować produkcją, drudzy natomiast, pozbawieni własności, potrzebują zarobków wypłacanych przez pracodawcę. Według Marksa zależność ta jest jednak bardzo nierówna. Robotnicy mają co najwyżej znikomy wpływ na wykonywaną pracę, a pracodawcy mogą

mówiąc, proces industrializacji — przyspieszył przemianę pra- P^rzec*e wszystkim na zależnościach lennych, większość lud-

Wl 1 i /i i ii \r n . .... L Tl    •

47

46