BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (50)

92

—    ------------ ytklywa trw^

spełnienie podstawowego celu - uzyskanie w przyszłości określonych korzyfoj otwierdza to jednocześnie możliwość szerszego interpretowania określenia „na. bycia , gdyż pozwala na zakwalifikowanie do inwestycji wzniesionego przez przedsiębiorstwo i przyjętego do ewidencji budynku przeznaczonego do wy. najmu, o ile oczywiście wynajem nie wchodzi w zakres statutowej działalności przedsiębiorstwa.

Ze względu na przedstawioną różnorodność składników inwestycji już w ich definicji dokonano podziału na:

1)    aktywa finansowe,

2)    aktywa niefinansowe.

Typowymi przedstawicielami aktywów niefinansowych są - ze względu na swój charakter - inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, a ponadto lokaty w rzeczowych aktywach, tj. w: kruszce, kamienie szlachet-ne, dzieła sztuki itp.

Natomiast podział aktywów finansowych umożliwia kryterium Kryterium p_raw nabytych®³. Zgodnie z tym kryterium można wyodrębnić trzy P^raw grupy aktywów finansowych, a mianowicie: ak^b>1>6w * akt)™³ fi^{nansowe 0} charakterze lokat kapitałowych, finansowych • aktywa finansowe o charakterze lokat wierzytelności pieniężnych, a aktywa finansowe o charakterze innych praw.

Pierwsza grupa aktywów finansowych wyraża prawo własności inwestora do aktywów netto przedsiębiorstwa, w którym dokonano takiej lokaty w formie nabycia akcji i udziałów w spółkach kapitałowych⁸⁴. Nabywając te aktywa, inwestor staje się współwłaścicielem przedsiębiorstwa, będąc z nim powiązanym kapitałowo. Lokaty te oznaczają równocześnie prawo inwestora do partycypowania w wyniku finansowym powiązanych z nim przedsiębiorstw.

Inwestycje o charakterze lokat wierzytelności pieniężnych wyrażają się takimi składnikami aktywów (instrumentami finansowymi) przedsiębiorstwa, które odzwierciedlają jego wierzytelności wobec drugiej strony kontraktu dotyczącego tych instrumentów. Tego rodzaju działalność lokacyjna charakteryzuje się więc przekazaniem innemu przedsiębiorstwu środków pieniężnych na czas ściśle ustalony oraz na określonych w kontrakcie warunkach. To przekazanie środków pie-Vk niężnych jest najczęściej powiązane z udzieleniem pożyczek, założeniem lokat ■■ terminowych, nabyciem obligacji, bonów skarbowych, bonów komercyjnych itp. W instrumentów finansowych.

Zgodnie z przyjętym kryterium nabytych praw w trzeciej grupie inwestycji mogą wystąpić zarówno aktywa finansowe w formie instrumentów finan-

^w Por. M. Gmytrasiewicz, A, Karmańska, Rachunkowość finansowa, op.cit., s. 214.

¹⁴ Składniki tej gmpy mogą być zakwalifikowane w zależności od kryterium czasu do długo- lub krótkoterminowych aktywów finansowych, gdyż od decyzji inwestora zależy, czy należne mu prawa właścicielskie zachowa na dłuższy lub krótszy okres.

sowych pochodnych, jak np. opcje, kontrakty towarowe i finansowe typu; for-ward, futurę, financial futurę oraz kontrakty walutowe (typu swap), jak leż i aktywa niefinansowe. Część z nich jest przedmiotem obrotu na rynku finansowym (np. kruszce szlachetne, kamienie wartościowe, dzieła sztuki itp.), a część jest utożsamiana z prawem do czerpania korzyści z tytułu czynszów za wynajem nieruchomości (np. lokali) lub z prawem do osiągania korzyści z tytułu posiadania określonych składników nieruchomości (np. gruntów przeznaczonych do sprzedaży).

Innym kryterium podziału inwestycji, mającym istotne znaczenie w systemie rachunkowości, jest kryterium czasu utrzymania określonych składników, zwane też kryterium bilansowym. Zgodnie z tym kryterium inwestycje dzieli się na;

1)    inwestycje długoterminowe,

2)    inwestycje krótkoterminowe.

Krytłrium

kwalifikacyjne

Taki podział zastosowano w prezentacji tych składników aktywów w bilansie, mimo iż ustawa o rachunkowości nie definiuje pojęcia inwestycji długoterminowych. Stwierdza się jedynie*⁵, że:

1)    w przypadku aktywów rzeczowych - do aktywów obrotowych zalicza się te, które są przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego, lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy,

2)    w przypadku aktywów finansowych - do aktywów obrotowych zalicza się te, które są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego, lub od daty ich założenia, wystawienia, lub nabycia, albo stanowią aktywa pieniężne,

3)    aktywa przedsiębiorstwa, które nie są zaliczane do aktywów obrotowych, są aktywami trwałymi.

W związku z tym inwestycje długoterminowe zalicza się do aktywów trwałych, a inwestycje krótkoterminowe - do aktywów obrotowych.

W ramach inwestycji długoterminowych wyróżnia się:

1)    nieruchomości,

2)    wartości niematerialne i prawne,

3)    długoterminowe aktywa finansowe^{1 2} w podziale na posiadane w jednostkach powiązanych oraz pozostałych w rozgraniczeniu na:

a) udziały lub akcje,

1

   Por. art. 3 ust. 1 pkt 13 i pkt 18 UoR.

2

   Kwalifikacja nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych do inwestycji długoterminowych wynika z charakteru tych składników. Gdyby chcieć jednak zastosować konsekwem-nie kryterium realizacji korzyści, to większość tych składników można by wykazać w ramach inwestycji krótkoterminowych. Miałoby to istotne znaczenie dla wyceny inwestycji w bilansie oraz bardziej jasno określałoby zasady przekwalifikowania inwestycji długoterminowych do krótkoterminowych i odwrotnie (czego nie precyzują jasno przepisy ust. 6 i 7 art. 35 UoR).