BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (10)

Biłam i jego miejsce w systemie raclmitknmkl

Do podstawowych przyczyn powodujących odstępstwo od zasady ciągłości można przede wszystkim zaliczyć:

a) dostosowanie się do zmienionych przepisów prawa,

b) dostosowanie się do zasad obowiązujących w grupie kapitałowej,

c) możliwość dokonania dopuszczalnych prawem uproszczeń w ewidencji i w sprawozdaniach.

Należy jednak podkreślić, że wprowadzone zmiany:

1) nie mogą wpłynąć na zmianę bilansu otwarcia,

2) obowiązują od pierwszego dnia roku obrotowego, a zatem nie mogą mieć miejsca w ciągu roku.

Przedsiębiorstwo może stosować uproszczenia w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz na wynik finansowy²⁶. Takie podejście do rozwiązań organizacyjnych w zakresie rachunkowości wynika z zasady istotności. Interpretując tę zasadę można dokonywać fstohiośd różnych uproszczeń, np. pomijać stany produkcji w toku, jeżeli ich wartość jest niska, a wielkość ulega nieznacznym zmianom, jednorazowo odpisywać w ciężar kosztów przedmioty długotrwałego użytku. Dlatego też należy częściej, niż dotychczas, oceniać wpływ zastosowanych uproszczeń na sytuację ma-jątkowo-finansową i wynik finansowy przedsiębiorstwa, aby nie podważyć zasady prawidłowego i wiernego obrazu.

Celowo omawia się tak szeroko zasady rachunkowości, gdyż są one bardzo często utożsamiane z cechami, którymi powinien się charakteryzować system rachunkowości. Do cech tych zalicza się zazwyczaj: wiarygodność, użyteczność, prawidłowość oraz sprawność²⁷.

Przez wiarygodność rozumie się pewność, rzetelność, zasługiwanie na zaufanie²®. W odniesieniu do rachunkowości traktowanej jako system ewidencyjno-informacyj-ny, cecha wiarygodności będzie zrealizowana, gdy będzie ona spełniała warunki:

• rzetelności, tj. gdy będzie kompletna, bezbłędna i bezstronna,

• sprawdzalności, tzn. gdy będzie systematycznie weryfikowana pod względem: udokumentowania, zrozumiałości oraz uporządkowania zapisów w księgach rachunkowych, udowodnienia odpowiedzialności, zachowania ciągłości i zgodności zapisów ze stanem rzeczywistym²⁹.

Cecha użyteczności ma bardziej subiektywny charakter niż wiarygodność. Przez tę cechę rozumie się zdolność zaspakajania potrzeb informacyjnych. Ze względu na podmiotowy charakter rachunkowości zakres potrzeb informacyjnych

“ Por. Bit. 4 ust. 4 UoR.

¹⁷ Por. J. Skowroński, Zasady dobrej rachunkowości. Rachunkowość nr 10 z 1991 r., s. 265-266.

“ Pof. Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 1981 r„ s. 691.

-^v W tym zakresie rachunkowość jest wspomagana przez sprawnie funkcjonującą kontrolę wewnętrzną.

będzie bardzo zróżnicowany, gdyż zakręt ten będzie przede wszystkim wyznaczała konieczność przystosowania się do sytuacji decyzyjnych. Warunek użyteczności wymaga również, aby system rachunkowości:

• zapewniał łatwość dostępu do danych,

• umożliwiał zrozumiałą formę prezentacji informacji,

• spełniał wymóg racjonalnego tworzenia zakresu informacji w ograniczeniu do tych, które mogą być faktycznie wykorzystywane w procesie zarządzania.

Z cechą użyteczności systemu rachunkowości jest ściśle powiązana jego sprawność, tj. realizacja celów systemu za pomocą racjonalnych metod i środków. Chodzi tu w szczególności o zastosowanie w procesie przetwarzania niezbędnych środków techniki (np. zestawu komputerów).

Należy w tym miejscu podkreślić, że stopień realizacji cech wiarygodności, użyteczności i sprawności wynika bezpośrednio z omawianych uprzednio zasad¹⁰ rachunkowości.

W odróżnieniu od powyższych cech prawidłowość, czyli zgodność z przepisami, normami, regułami prowadzenia rachunkowości, może być uwzględniana wówczas, gdy zaistnieją takie prawidła^{1 2}. A zatem dla oceny prawidłowości systemu rachunkowości nieodzowny jest zbiór przepisów, norm, standardów itp., do których system musi się dostosować, aby można go nazwać prawidłowym.

2. Roczne sprawozdanie finansowe i jego wewnętrzne powiązanie

Sprawozdawczość finansowa - w odróżnieniu od sprawozdań o charakterze rzeczowym lub opisowym - jest istotną częścią sprawozdawczości przedsiębiorstwa, a jednocześnie częścią składową rachunkowości, gdyż jest w jej ramach końcowym etapem tworzenia informacji.

Sprawozdawczość finansowa jest pojęciem ogólnym, oznaczającym zbiór różnorodnych sprawozdań zawierających wyselekcjonowane z rachunkowości i odpowiednio usystematyzowane informacje.

Przyjmując za kryterium podziału charakter podmiotów gospodarczych sporządzających sprawozdania, można wyróżnić w ramach sprawozdawczości finansowej'.

| roczne jednostkowe sprawozdanie finansowe,

⁵⁰ Nazywanych w literaturze zagranicznej zamiennie: koncepcjami, założeniami, konwencjami (patrz: Międzynarodowe Standardy Rachunkowości).

System norm (prawideł) rachunkowości umożliwia realizację funkcji alestacyjnej rachunkowości, tzn. dostosowawczej do wymogów prawa i innych norm.