BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (15)

24

\Bilans i jego miejsce w systemie melntiikowoicl

o) dane o strukturze należności i o odpisach aktualizujących wartość należności,

0 dane o strukturze zobowiązań (czasowej i rodzajowej), a także o stanie rezerw według cech ich utworzenia oraz przyczyn ich rozwiązania,

g)    w przypadku spółek kapitałowych i osobowych dane o strukturze własności kapitału podstawowego, a w odniesieniu do spółek akcyjnych - także o liczbie i wartości nominalnej subskrybowanych akcji, w tym uprzywilejowanych,

h)    istotne pozycje czynnych i biernych rozliczeń międzyokresowych,

i)    należności i zobowiązania warunkowe, w tym również udzielone przez przedsiębiorstwo gwarancje i poręczenia.

Poza sprawozdaniem „Informacja dodatkowa” najszerszym zakresem wewnętrznych powiązań charakteryzuje się bilans. Jego więzi o charakterze bezpośrednim mają miejsce w odniesieniu do takich sprawozdań, jak: „rachunek zysków i strat" oraz „zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym”.

W przypadku rachunku zysków i strat powiązanie z bilansem występuje w pozycji „Zysk (strata) netto”, czyli wyniku finansowego dotyczącego okresu sprawozdawczego¹. Pozycja ta, zamykająca rachunek strat i zysków, musi być kwotowo zgodna z wartością zysku lub straty wykazaną w ramach pierwszej grupy pasywów - kapitały własne.

Taki sam charakter powiązania ma miejsce w odniesieniu do sprawozdania „Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym”. Sprawozdanie to jest bowiem poszerzeniem tej grupy pasywów bilansu, która nosi nazwę „Kapitały (fundusze) własne”. Poszerzenie to wyraża się w tym, iż sprawozdanie to wykazuje nie tylko stany na początek i na koniec okresu sprawozdawczego w przekroju poszczególnych rodzajów kapitałów (funduszy), lecz przede wszystkim określa czym zostały spowodowane zmniejszenia lub zwiększenia tych kapitałów (funduszy) w ciągu roku obrotowego. Zmiany te są przecież odzwierciedlone, na podstawie dowodów źródłowych, po stronach debetowych lub kredytowych właściwych kont kapitałów (funduszy)³³.

Innym charakterem powiązań cechuje się bilans z ostatnim omawianym sprawozdaniem, tj. rachunkiem przepływów pieniężnych. Ta odmienność charakteru powiązań zależy w dużej mierze od przyjętej metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych, a w konsekwencji, czy powiązanie to odnosi się do:

| pozycji bilansowych,

• kont księgowych prezentowanych w bilansie, a ujętych w księdze głównej.

W przypadku zastosowania metody pośredniej sporządzenia rachunku przepływów pieniężnych wystąpią oba, wyżej wymienione rodzaje powiązań. Wynika to stąd, że w tej metodzie dokonuje się - w ramach przepływów środków pie-

Rozdziali mężnych z działalności operacyjnej - korekt zysku (straty) netto o takie m.in. elementy pozycji bilansowych, jak zmiana stanu:

•    rezerw,

•    zapasów,

•    należności,

•    zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów,

•    rozliczeń międzyokresowych.

Natomiast w pozostałych rodzajach przepływów środków pieniężnych, tj. z działalności inwestycyjnej lub finansowej podstawą ustalenia właściwych kwot wykazanych w przekroju poszczególnych rodzajów wydatków lub wpływów będą zapisy dokonane na określonych kontach bilansowych lub niebilansowych.

To samo stwierdzenie odnosi się do ustalenia przepływów środków pieniężnych z działalności operacyjnej w przypadku sporządzania rachunku przepływów pieniężnych metodą bezpośrednią³⁶.

Przedstawione wyżej - w syntetycznej formie - powiązania między poszczególnymi sprawozdaniami składającymi się na roczne sprawozdanie finansowe mają jedynie na celu wykazanie, że sprawozdanie to stanowi zwarty system wzajemnie spójnych sprawozdań.

3. Bilans i jego struktura

3.1. Pojęcie bilansu

Bilans to usystematyzowane dwustronne zestawienie wyrażonych w mier- _Poj-_ęcie niku pieniężnym składników aktywów i pasywów, sporządzone na ściśle bilansu określony dzień. _

Z tak bardzo syntetycznej definicji wynika tylko, że:

1)    bilans składa się z dwóch stron, przy czym jedna ze stron zawiera składniki aktywów, a druga - składniki pasywów,

2)    sprawozdanie, zwane bilansem jest sporządzane, tak jak i roczne sprawozdanie, na ściśle określoną datę. ^{2 3}

1

W przypadku przedsiębiorstw osób fizycznych będzie to pozycji „zysk (strata) bmtto”. ^u Struktura tych kapitałów (funduszy) jest przedmiotem rozważań w rozdziale czwartym niniejszej pracy.

2

Szczegółowo te kwestie omawia E. Śnieżek w pracy pt. Rachunek przepływów pienionych,

3

wyd. ODDK, Gdańsk Oliwa, 2004 r.