BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (16)

26

Bilans i jego miejsce w systemie rochumkn\%t>*cl

Wyjaśnienia wymaga jednak, czym są aktywa, a czym - pasywa.

Pojęcie

aktywów

Aktywa - to kontrolowane przez przedsiębiorstwo zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do przedsiębiorstwa korzyści ekonomicznych¹⁷.    _

Definicja ta wysuwa na plan pierwszy „sprawowanie kontroli”, czyli przejęcia korzyści i ryzyka. Takie podejście wymaga systematycznej oceny racjonalności wykorzystania określonych zasobów oraz uzyskiwanych efektów ekonomicznych (korzyści) bądź utraty przez nie wartości (ryzyko). Natomiast definicja nie akcentuje potrzeby posiadania tytułu prawnego (np. własności), ponieważ całość zasobów majątkowych nie musi być własnością danego przedsiębiorstwa.

Posiadane przez przedsiębiorstwo zasoby można klasyfikować przy przyjęciu różnych, dostosowanych do potrzeb podziału, kryteriów. Z punktu widzenia rachunkowości jednym z najważniejszych kryteriów jest kryterium czasu użytkowania. Zgodnie z tym kryterium aktywa dzielą się na:

•    aktywa trwałe,

•    aktywa obrotowe.

Pojęcie Przez aktywa trwałe rozumie się tę część aktywów przedsiębiorstwa,

aktywów które w przypadku:    _    ..

trwałych _a) rzeczowych aktywów trwałych są przeznaczone do używania dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego,

b)    wartości niematerialnych i prawnych są używane dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego,

c)    aktywów finansowych i inwestycji zaliczonych do długoterminowych są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w okresie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego lub daty ich założenia, wystawienia lub nabycia,

d)    należności długoterminowych - termin spłaty przypada w okresie dłuższym niż 1 rok, licząc od dnia bilansowego,

e)    długoterminowych rozliczeń międzyokresowych, jeżeli trwają dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Pojęcie Natomiast przez aktywa obrotowe rozumie się tę część aktywów aktywów przedsiębiorstwa, które w przypadku: obrotowych a) aktywów rzeczowych (materiałów, produktów gotowych, półproduktów, produktów w toku produkcji, towary) - są przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normal-

11    ^{12 USUw}y ^z ® listopada 2000 r. o zmianach ustawy o rachunkowości (Dz.U.

^M ’ ^lek*^{,jedn0l,,y DłU} * ^{2002 r nr 76} p°^z 694 z późn. zm.) - zwana dalej w skró-

nego cyklu operacyjnego, właściwego dla danej działalności, jeśli trwa on dłużej niż. 12 miesięcy,

b)    aktywów finansowych (aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne przedsiębiorstwa itp.) - są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia,

c)    należności krótkoterminowych - dotyczą ogółu należności z tytułu dostaw i usług oraz całości lub części należności z innych tytułów niezaliczonych do aktywów finansowych, a które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego,

d)    rozliczeń międzyokresowych - jeżeli trwają nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego³¹¹.

W odróżnieniu od aktywów, które są składnikami zasobów majątkowych

przez pasywa należy rozumieć źródła pochodzenia (finansowania) zasobów majątkowych.

Ogólne pojęcie pasywów

Do źródeł finansowania zalicza się kapitały własne oraz zobowiązania i rezerwy na zobowiązania³⁹. Ogólnie jednak można stwierdzić, że do kapitałów (funduszy) własnych zalicza się: kapitał założycielski, kapitały samofinansowania, kapitały rezerwowe.

Przez zobowiązania rozumie się wynikający z przeszłych zdarzeń! obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, 1    ||j||PH

które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych akty-1    j _rezmv

wów przedsiębiorstwa⁴⁰.__" ■' |

Natomiast przez rezerwy rozumie się zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne⁴¹.

Poprzednio określono, że bilans jest dwustronnym zestawieniem aktywów i pasywów wyrażonych w mierniku pieniężnym. Nie podano przy tym, że obie te strony powinny być kwotowo zrównoważone, gdyż to jest podstawową cechą bilansu. Ta cecha prezentuje więc podstawowe równanie:

lub inaczej:

aktywa ■ pasywa suma aktywów = suma pasywów

^3! Patrz art. 3 ust. 1 pkt 18 UoR.

³⁹    Pojęcia te będą przedmiotem szczegółowych rozważań w rozdziale trzecim.

⁴⁰    Patrz art. 3 ust. I pkt 20 UoR.

⁴¹    Pauz art. 3 ust. I pkt 21 UoR.