BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (17)

Bilans i jego miejsce w systemie rachunkowości

Biorąc pod uwagę, iż w ramach aktywów wyróżnia się dwie ich grupy. tj. aktywa trwałe i obrotowe, a także w pasywach występują dwie grupy, tj. kapitały własne oraz zobowiązania (w tym i rezerwy na zobowiązania), to z powyższego równania można wyprowadzić następujące równania bilansowe, w bardziej rozszerzonej postaci:

(1) Aktywa = Kapitał własny + Zobowiązania

(2) Aktywa netto = Aktywa - Zobowiązania

(3) Kapitał własny = Aktywa - Zobowiązania

(4) Aktywa netto = Kapitał własny⁴².

3.2. Struktura bilansu

Jak już uprzednio stwierdzono bilans jest usystematyzowanym zestawieniem aktywów i pasywów.

Składniki aktywów są usystematyzowane przy uwzględnieniu kryterium płynności, a składniki pasywów - przy uwzględnieniu kryterium wymagalności.

Kryterium płynności określa możliwość i szybkość zamiany składnika na środki pieniężne, czyli na najbardziej elastyczną formę zaso-bów majątkowych.__

W krajach Unii Europejskiej oraz w Polsce składniki aktywów wykazuje się według wzrastającej płynności, tzn. poczynając od składników najwolniej dających się zamienić na środki pieniężne do coraz szybciej zbywalnych (zamienial-nych) składników. Dlatego też wykazuje się w bilansie w pierwszej kolejności aktywa trwałe (wartości niematerialne i prawne, rzeczowe aktywa trwałe, inwestycje długoterminowe oraz długoterminowe rozliczenia międzyokresowe i należności długoterminowe), a następnie - rzeczowe składniki aktywów obrotowych, należności i krótkoterminowe inwestycje (w tym i środki pieniężne), a także - krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Kryterium wymagalności wymusza wykazywanie składników pasy-wów według terminów ich zwrotu.

W praktyce sprowadza się to do wykazywania składników pasywów w bilansie według wzrastającego stopnia wymagalności: od najpóźniej wymagalnych

⁴² Por. z. Messner i J. Pfaf, op.cit., s. 55.

do najszybciej zwrotnych. Struktura składników pasywów jest więc następująca: kapitały własne, czyli bezterminowe zobowiązania wobec właścicieli przedsiębiorstwa, długoterminowe zobowiązania oraz krótkoterminowe zobowiązania.

Przedstawione wyżej kryteria są ze sobą ściśle powiązane określając tzw. wypłacalność przedsiębiorstwa, czyli jego zdolność do terminowych spłat zobowiązań.

Układ bilansu przedstawia tabela 1.

Rozwiązania prawne dopuszczają możliwość wykazania informacji zawartych w bilansie ze szczegółowością:

1) większą, niż to przedstawiono w tabeli 1, jeżeli będzie to wynikało z potrzeb lub specyfiki przedsiębiorstwa,

2) mniejszą, tzn. w formie uproszczonej prezentują: informacje, określone w tabeli 1, w ograniczeniu do tych, które są oznaczone cyframi rzeczywistymi; jest to możliwe, gdy przedsiębiorstwo w roku, za który sporządza sprawozdanie finansowe, nie osiągnęło dwóch z następujących trzech wielkości:

• średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie więcej niż 50 osób,

• suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego w walucie polskiej nie przekroczyła równowartości 2 000 000 euro,

• przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych nie przekroczyły w walucie polskiej równowartości 4 000 000 euro.

Tabela 1.1. Struktura bilansu

AKTYWA

PASYWA

A. Aktywa trwale

I. Wartości niematerialne i prawne

1. Koszty zakończonych prac rozwojowych

2. Wartość firmy

3. Inne wartości niematerialne i prawne

4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne

II. Rzeczowe aktywa trwałe

1. Środki trwale

a) grunty (w tym prawo wieczystego użytkowania gruntu)

b) budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej

c) urządzenia techniczne i maszyny

d) środki transportu

e) inne środki trwałe

2. Środki trwale w budowie

3. Zaliczki na środki trwale w budowie

V. Kapitał (fundusz) własny

Kapitał (fundusz) podstawowy I. Należne wpłaty na kapitał podstawowy 1 (wielkość ujemna)

III. Udziały (akcje) (wielkość ujemna) l własne

IV. Kapitał (fundusz) zapasowy

V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny 1

VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe 1

VII. Zysk (strata) lat ubiegłych

VIII. Zysk (strata) netto

X. Odpisy z zysku netto w ciągu roku 1