BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (14)

_______Biłam i jego miejsce «■ szlemie rtnliunkowoiel

e)    dane o strukturze należności i o odpisach aktualizujących wartość należności,

f)    dane o strukturze zobowiązań (czasowej i rodzajowej), a także o stanie rezerw według cech ich utworzenia oraz przyczyn ich rozwiązania,

g)    w przypadku spółek kapitałowych i osobowych dane o strukturze własności kapitału podstawowego, a w odniesieniu do spółek akcyjnych - także o liczbie i wartości nominalnej subskrybowanych akcji, w tym uprzywilejowanych,

h)    istotne pozycje czynnych i biernych rozliczeń międzyokresowych,

i)    należności i zobowiązania warunkowe, w tym również udzielone przez przedsiębiorstwo gwarancje i poręczenia.

Poza sprawozdaniem „Informacja dodatkowa” najszerszym zakresem wewnętrznych powiązań charakteryzuje się bilans. Jego więzi o charakterze bezpośrednim mają miejsce w odniesieniu do takich sprawozdań, jak: „rachunek zysków i strat” oraz „zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym”.

W phypadku rachunku zysków i strat powiązanie z bilansem występuje w pozycji „Zysk (strata) netto”, czyli wyniku finansowego dotyczącego okresu sprawozdawczego³⁴. Pozycja ta, zamykająca rachunek strat i zysków, musi być kwotowo zgodna z wartością zysku lub straty wykazaną w ramach pierwszej grupy pasywów - kapitały własne.

Taki sam charakter powiązania ma miejsce w odniesieniu do sprawozdania ,Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym”. Sprawozdanie to jest bowiem poszerzeniem tej grupy pasywów bilansu, która nosi nazwę,.Kapitały (fundusze) własne". Poszerzenie to wyraża się w tym, iż sprawozdanie to wykazuje nie tylko stany na początek i na koniec okresu sprawozdawczego w przekroju poszczególnych rodzajów kapitałów (funduszy), lecz przede wszystkim określa czym zostały spowodowane zmniejszenia lub zwiększenia tych kapitałów (funduszy) w ciągu roku obrotowego. Zmiany te są przecież odzwierciedlone, na podstawie dowodów źródłowych, po stronach debetowych lub kredytowych właściwych kont kapitałów (funduszy)³³.

Innym charakterem powiązań cechuje się bilans z ostatnim omawianym sprawozdaniem, tj. rachunkiem przepływów pieniężnych. Ta odmienność charakteru powiąatń zależy w dużej mierze od przyjętej metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych, a w konsekwencji, czy powiązanie to odnosi się do:

•    pozycji bilansowych,

•    kont księgowych prezentowanych w bilansie, a ujętych w księdze głównej.

W przypadku zastosowania metody pośredniej sporządzenia rachunku przepływów pieniężnych wystąpią oba, wyżej wymienione rodzaje powiązań. Wynika to stąd, że w tej metodzie dokonuje się - w ramach przepływów środków pie-

³⁴ W przypadku przedsiębiorstw osób fizycznych będzie to pozycja „zysk (strata) brutto".

³³ Struktura tych kapitałów (funduszy) jest przedmiotem rozważań w rozdziale czwartym niniejszej pracy.

mężnych z działalności operacyjnej — korekt zysku (straty) netto o takie m.in. elementy pozycji bilansowych, jak zmiana stanu:

•    rezerw,

•    zapasów,

•    należności,

•    zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów,

•    rozliczeń międzyokresowych.

Natomiast w pozostałych rodzajach przepływów środków pieniężnych, tj. z działalności inwestycyjnej lub finansowej podstawą ustalenia właściwych kwot wykazanych w przekroju poszczególnych rodzajów wydatków lub wpływów będą zapisy dokonane na określonych kontach bilansowych lub niebilansowych.

To samo stwierdzenie odnosi się do ustalenia przepływów środków pieniężnych z działalności operacyjnej w przypadku sporządzania rachunku przepływów pieniężnych metodą bezpośrednią³⁶.

Przedstawione wyżej — w syntetycznej formie - powiązania między poszczególnymi sprawozdaniami składającymi się na roczne sprawozdanie finansowe mają jedynie na celu wykazanie, że sprawozdanie to stanowi zwarty system wzajemnie spójnych sprawozdań.

3. Bilans i jego struktura

3.1. Pojęcie bilansu

Bilans to usystematyzowane dwustronne zestawienie wyrażonych w mier- 1    pojęcie

niku pieniężnym składników aktywów i pasywów, sporządzone na ściśle 1 bilansu określony dzień.    _ |

Z tak bardzo syntetycznej definicji wynika tylko, że:

1)    bilans składa się z dwóch stron, przy czym jedna ze stron zawiera składniki aktywów, a druga - składniki pasywów,

2)    sprawozdanie, zwane bilansem jest sporządzane, tak jak i roczne sprawozdanie, na ściśle określoną datę.

¹⁶ Szczegółowo te kwestie omawia E. Śnieżek w pracy pt. Rachunek przepły*vów pieniężnych, wyd. ODDK, Gdańsk Oliwa, 2004 r.