BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (24)

42

Aktywa trwałe

odpisu Kwotę odpisu umorzeniowego ustała się przy zastosowaniu metody: umorzeniowego • jednorazowego odpisu, stosowanej przy nabytych prawach o niskiej wartości,

• liniowej.

Planowanego odpisu umorzeniowego wartości niematerialnych i prawnych dokonuje się więc bądź przy zastosowaniu metody jednorazowego odpisu, bądź metody liniowej, tzn. w równych ratach miesięcznych. Rozpoczęcie dokonywania odpisów może nastąpić nie wcześniej niż po ptzyjęciu do używania określonego tytułu wartości niematerialnych i prawnych, a zakończenie — nie później niż z chwilą zrównania łącznej kwoty odpisów z kwotą wartości początkowej tego tytułu bądź stwierdzeniem, że dany tytuł nie jest już przydatny mimo, iż nie został w całości umorzony.

Ten ostatni moment wiąże się z koniecznością dokonania nieplanowych odpisów umorzeniowych. Jeżeli więc przed datą pełnego umorzenia wygasły określone prawa lub stwierdza się brak ich dalszej przydatności gospodarczej, to wówczas dokonuje się nieplanowego odpisu umorzeniowego.

Planowe odpisy z tytułu umorzenia (amortyzacji) każdego tytułu wartości niematerialnych i prawnych powodują następujący zapis księgowy:

Wn konto 400 - Amortyzacja

Ma konto 078 - Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych. Natomiast nieplanowe odpisy umorzeniowe wartości niematerialnych i prawnych powodują:

a)    w przypadku nieprzydatności bądź trwałej utraty wartości - zapis:

Wn konto 765 - Pozostałe koszty operacyjne

Ma konto 078 - Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych.

b)    w przypadku likwidacji określonych składników wartości niematerialnych i prawnych, spowodowanej zmianą metod działalności — zapis:

Wn konto 771 — Straty nadzwyczajne

Ma konto 078 - Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych.

Jeżeli ma miejsce sprzedaż praw majątkowych, to ujęcie momentu sprzedaży (momentu rzeczowego) spowoduje następujące zapisy księgowe:

a)    w kwocie nieumorzonej wartości tego prawa

Wn konto 765 - Pozostałe koszty operacyjne (konto szczegółowe: Koszt własny sprzedanych aktywów niefinansowych)

Ma konto 078 - Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych,

b)    w kwocie wartości początkowej sprzedanego prawa

Wn konto 078 — Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych Ma konto 020 - Wartości niematerialne i prawne Moment prawno-finansowy sprzedaży prawa majątkowego spowoduje: obciążenie konta: Pozostałe rozrachunki. uznanie konta: Pozostałe przychody operacyjne

(konto szczegółowe: Przychody ze sprzedaży aktywów niefinansowych).

Na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych każdy składnik wartości niematerialnych i prawnych wykazuje się w bilansie w wartości księgowej netto.

Wartość księgowa netto określonego składnika wartości niematerialnych i prawnych jest wynikiem umniejszenia jego wartości początkowej o dotychczasowe odpisy z tytułu umorzenia bądź z tytułu utraty wartości.

W odróżnieniu od ustawy o rachunkowości, zgodnie z którą wszystkie poniesione przez przedsiębiorstwo koszty są traktowane jako koszty uzyskania przychodów, przepisy podatkowe dokonują w tym zakresie zróżnicowań, zarówno

0    charakterze przedmiotowym jak i czasowym.

Typową rozbieżnością podejścia charakteryzuje się amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych. Zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych¹⁷ okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych od wartości niematerialnych i prawnych nie może być krótszy niż:

a)    24 miesiące - od licencji (sublicencji) na programy komputerowe oraz praw autorskich, a ponadto od licencji na: wyświetlanie filmów, emisję programów radiowych i telewizyjnych,

b)    36 miesięcy - od poniesionych kosztów zakończonych prac rozwojowych,

c)    60 miesięcy - od pozostałych wartości niematerialnych i prawnych.

Nieprzestrzeganie tych okresów amortyzowania wartości niematerialnych

1    prawnych przez przedsiębiorstwo powoduje, że odpisy amortyzacyjne nie będą uznane przez organy fiskalne za koszty uzyskania przychodów¹⁸.

Biorąc pod uwagę zróżnicowanie przedmiotowe kosztem uzyskania przychodów nie będzie amortyzacja od:

a)    informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (now-how) wniesionych do spółki w formie wkładu niepieniężnego na poczet objęcia akcji lub udziałów¹⁹,

b)    tytułów wartości niematerialnych i prawnych niewykorzystywanych na skutek zaprzestania działalności, do której służyły (w równowartości nie dokonanego umorzenia),

c)    tytułów wartości niematerialnych i prawnych oddanych innemu przedsiębiorstwu do nieodpłatnego korzystania²⁰.

¹⁷    Patrz art. 16m ust. I upop.

¹⁸    Okresy te mogą ulec skróceniu tylko wówczas, gdy wartość początkowa danego tytułu nie przekracza 3S00 zł (stosuje się wtedy odpis jednorazowy) bądź umowny okres używania licencji na wyświetlanie filmów, emisję programów telewizyjnych i radiowych jest krótszy niż 2 lata (dokonuje się wtedy odpisów przez okres używania).

¹⁹    Natomiast amortyzacja od zakupionego przez przedsiębiorstwo now-how jest kosztem uzyskania przychodów.

²⁰    Za okres tego używania.