BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (25)

44 Aktywa trwale

Rozbieżności dotyczą również kosztów prac rozwojowych. Zgodnie z ustawą o rachunkowości koszty te powinny być odniesione w ciężar kosztów sprzedaży w czasie nie dłuższym niż S lat. Natomiast przepisy podatkowe stanowią - jak to wyżej podano - o odpisie tego rodzaju kosztów w czasie 3 lał.

Odpisów amortyzacyjnych od wartości firmy dokonuje się przez okres pięciu lat w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych²'. Różnice między przepisami bilansowymi i podatkowymi w odniesieniu do wartości firmy po legają tylko na nieuwzględnieniu przez przepisy podatkowe równowartości przejętych zobowiązań. Konsekwencją tej rozbieżności jest inna kwota wartości firmy, stanowiąca podstawę do odpisów amortyzacyjnych.

2. Środki trwale

2.1. Pojęcie środków trwałych i ich klasyfikacja

Jedną z najbardziej istotnych i powszechnie występujących pozycji aktywów j bilansu są środki trwale. Są one składnikiem rzeczowych aktywów trwałych.

Ogólna

definicja

środków

ralych

I Przez środki trwałe rozumie się więc rzeczowe aktywa trwałe i zrów-| nane z nimi, kompletne i zdatne do użytku, o przewidywanym okre-f sie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone na /potrzeby przedsiębiorstwa, a ponadto te składniki aktywów będą-| ce własnością innych jednostek, lecz używane i kontrolowane przez I przedsiębiorstwo^{1 2}. _

Z powyższej definicji wynikają podstawowe wymogi kwalifikacji składników aktywów do środków trwałych.

Każdy składnik aktywów może być zaliczony do środków trwałych, gdy spełnia Jednocześnie następujące wymogi*.

Warunki

kwalifikacji

składnika aktywów do irodków trwałych

• istnieje możność sprawowania kontroli - co wynika zresztąz istoty aktywów - nad używanym ich składnikiem bez względu na to, czy przedsiębiorstwo posiada, w odniesieniu do niego, tytuł własności lub współwłasności,

• składnik będzie używany przez okres dłuższy niż rok,

• składnik aktywów jest kompletny i zdatny do używania w momencie przekazania go do eksploatacji,

• jest on przeznaczony na własne potrzeby przedsiębiorstwa, tzn. na potrzeby jego działalności statutowej (w tym także i działalności socjalnej).

Przedstawiając powyższe warunki należy podkreślić, te w momencie kwalifikacji danego składnika aktywów do środków trwałych nie ma żadnych wymogów odnośnie do jego wartości, gdyż nie jest określona ani góma, ani dolna granica kwoty jego wyceny ograniczającej możliwość dokonania tej kwalifikacji.

Objaśniając podaną wyżej definicję środków trwałych podkreślono, te kwalifikacja poszczególnych środków trwałych jest niezależna od tytułu własności.

Do środków trwałych zalicza się także:

a) budynki oraz obiekty inżynierii lądowej i wodnej wzniesione przez przedsiębiorstwo na cudzym gruncie,

b) równowartość poniesionych nakładów na ulepszenie w cudzych nieruchomościach²¹.

Muszą być przy tym spełnione dwa warunki, a mianowicie:

• wykonane roboty związane z ulepszeniem są kompletne, a efekty tych robót są zdatne do używania i powinny przynosić korzyści,

• obiekty, w których dokonano tych robót, będą używane przez okres dłuższy niż 12 miesięcy.

W konkluzji dotychczasowych rozważań dotyczących pojęcia środków trwałych można stwierdzić, iż zalicza się do nich w przedsiębiorstwie przyjęte do używania składniki aktywów, odpowiadające warunkom określonym w definicji środków trwałych:

a) nabyte lub wytworzone we własnym zakresie

b) używane na podstawie stosownych umów, jeżeli z przepisów wynika prawo dokonywania przez korzystającego odpisów umorzeniowych (amortyzacyjnych) od tych środków.

W tym drugim przypadku chodzi o środki trwałe:

• otrzymane do odpłatnego używania zgodnie z umowami zawartymi na podstawie ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych^{3 4} oraz ustawy

Kierownik przedsiębiorstwa może w uzasadnionych przypadkach przedłużyć ten okres do 20 lat.

Podobną definicję prezentują:

• W. Gabrusewicz i Z. Kołaczyk w pracy zbiorowej pod ich redakcją pt. Zagadnienia rachunku-wościfinansowej. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2000, s. 214,

• M. Gmytrasiewicz, A. KarmaAska, Rachunkowość finansowa. Wyd. DIFIN, Warszawa 2004, s. 93.

²⁵ Pojęcie „ulepszenie” będzie przedmiotem rozważań w dalszej części niniejszej książki.

Ustawa z 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. nr 51, poz. 298 z późn. zm.).