BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (38)

Aktywa trwale

powinna być przeprowadzana częściej niż raz w roku. Skutkiem tej weryfikacji może być korekta wielkości odpisów amortyzacyjnych w następnych latach obrotowych. Ponadto weryfikacja ta może być wykorzystana do oceny utraty wartości środków trwałych⁴⁷.

Rozważania dotyczące ustalania okresów ekonomicznej użyteczności środków trwałych i stawek ich odpisów umorzeniowych (amortyzacyjnych) są ściśle powiązane ze sposobami ustalania kwot zużycia, a przede wszystkim z metodą liniową amortyzacji.

Metoda

liniowa

amortyzacji

Metoda liniowa polega na dokonywaniu odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środka trwałego w równych, następujących po sobie okresach rocznych (miesięcznych) przez cały okres użyteczności ekonomicznej tego środka. __;

Inną metodą, powiązaną także z czasem użytkowania środka trwałego, tj. okresem jego ekonomicznej użyteczności, jest metoda degresywna amortyzacji.

Metoda ta charakteryzuje się tym, iż podstawa dokonywania odpisów amortyzacyjnych jest zmienna, a stawka amortyzacji - stała. W związku z tym sposób ustalania kwoty zużycia jest następujący:

• w pierwszym roku obrotowym - od wartości początkowej środka trwałego, przy zastosowaniu stawki amortyzacyjnej, wyrażonej stopą procentową, podwyższonej o współczynnik nie wyższy niż 2,0, a w przypadku środków trwałych w przedsiębiorstwie położonym na terenie gminy o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym albo recesją i degradacją społeczną - o współczynnik nie wyższy niż 3,0,

■ w latach następnych - każdorazowo od wartości księgowej netto środka trwałego (tj. od wartości początkowej pomniejszonej o narastająco kwotowo umorzenie), aż do momentu zrównania się rocznej kwoty amortyzacji obliczonej metodą degresywną z kwotą obliczoną przy zastosowaniu metody liniowej,

• w następnym roku po powyższym zrównaniu się — według metody liniowej, tj. od wartości początkowej środka trwałego.

Metoda ta powoduje w pierwszych latach użytkowania środka trwałego przyspieszenie jego amortyzacji (umorzenia), a w konsekwencji podwyższenie kosztów działalności operacyjnej.

Sposób obliczenia stawek amortyzacyjnych stosowanych w metodach liniowej i degresywnej przedstawia następujący wzór:

100

⁴⁷ Problematyka ta jest przedmiotem rozważań w dalszej części niniejszego punktu opracowania.

gdzie:

S - stawka roczna w procentach

O_y - przewidywany okres ekonomicznej użyteczności (czas użytkowania) w latach.

Przykład

Przy założeniu przyjęcia do używania środka trwałego o wartości początkowej 60 000 zł i przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności 5 lat:

100

a) stawka odpisu wyniesie - — - = 20%

60 000 x 20%

b) kwota roczna odpisu -- 12 000 zł

100

c) miesięczna kwota odpisu 1000 zł.

Poza wyżej omówionymi metodami amortyzacji przedsiębiorstwo może także stosować:

• metodę indywidualnych stawek amortyzacyjnych,

• metodę jednorazowego odpisu.

Metoda stawek indywidualnych ma najczęściej zastosowanie w przypadku wprowadzenia do ewidencji po raz pierwszy używanych środków trwałych, ulepszeń w środkach trwałych oraz dla środków trwałych wybudowanych i używanych na obcym gruncie, a także - dla nakładów na ulepszenie w obcych środkach trwałych. Dla tego rodzaju środków trwałych można ustalać roczną stawkę amortyzacyjną według następującego wzoru:

100

gdzie:

m - przewidywany dalszy okres użytkowania środka trwałego wyrażony w latach.

Metodą indywidualnych stawek ustala się także roczną kwotę amortyzacji w odniesieniu do środków trwałych otrzymanych do odpłatnego korzystania na podstawie umów będących wynikiem ustawy o prywatyzacji i komercjalizacji przedsiębiorstw, pod warunkiem, że wynika z nich prawo do zakupu tych środków. Są one