BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (59)

Aktywa trwale

a) powiązany z inflacją takim indeksem, jak wskaźnik indeksowania opłat leasingowych na podstawie wskaźnika wzrostu cen artykułów konsumpcyjnych¹⁵⁵,

b) warunkową opłatą czynszową:

• uzależnioną od odnośnej sprzedaży,

• wynikającą ze zmiennych stóp procentowych.

Znowelizowane 23 lutego 2004 r. rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych¹⁵⁶ określa, iż ścisły związek między ryzykami i charakterem instrumentu wbudowanego oraz umową zasadniczą-co uzasadnia niewyodrębnienie instrumentu wbudowanego z umowy zasadniczej - ma w szczególności miejsce w następujących przypadkach:

1) umowa przewiduje płatność odsetek przy zastosowaniu zmiennej stopy procentowej lub indeksu stóp procentowych (np. kredyty oprocentowane według zmiennej tynkowej stopy procentowej),

2) umowa zawiera górny lub dolny pułap stóp procentowych albo ceny nabycia lub ceny spizedaiy składnika aktywów, przy czym pułapy te nie mogą w dniu zawarcia umowy odbiegać znacząco od stóp procentowych lub cen rynkowych^{1 2},

3) umowa przewiduje płatności kapitału łub odsetek w walucie obcej, a powstałe na dzień bilansowy różnice kursowe zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych^{3 4},

4) płatności wynikające z umowy są indeksowane wskaźnikiem inflacji środowiska ekonomicznego, w którym działa przedsiębiorstwo, albo zmieniają się na skutek zmian wielkości sprzedaży lub rynkowych stóp procentowych,

5) płatności z umowy, która nie jest instrumentem finansowym, są wyrażone w walucie obcej, przy czym jest to waluta w jakiej:

• którakolwiek ze stron ważnych dla wykonania postanowień umowy osiąga większość przychodów i ponosi większość kosztów,

• zawiera się zwyczajowo i powszechnie umowy na rynkach międzynarodowych lub krajowym na dostawy określonych towarów lub usług.

Natomiast ze złożonego instrumentu finansowego należy wyodrębnić od umowy zasadniczej wbudowany instrument finansowy i ujmować go osobno, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:

^jstniment finansowy nic jest zaliczany do aktywów przeznaczonych do ob-dostępnych do sprzedaży⁴, których skutki przeszacowania odnosi się do ^ Iiodów lub kosztów finansowych okresu obrotowego (sprawozdawczego), cechy ekonomiczne oraz ryzyko związane z instrumentem finansowym zasadniczą wykazują brak ścisłego związku,

‘*c) wyodrębniony instrument wbudowany - o takich samych warunkach co .yt zasadnicza - spełnia kryteria definicji instrumentu pochodnego⁵, j) złożony instrument nie jest wyceniany w wartości godziwej, wydzielenie instrumentu pochodnego z umowy zasadniczej powoduje, że ^dzie ona ujmowana tak, jak gdyby związane z nią przepływy pieniężne nie _bJly modyfikowane. Przykładowo, w przypadku umowy handlowej w walucie (umowa zasadnicza) z wbudowanym kontraktem typu Jorward walutowy", wyodrębni się z tej umowy kontrakt „forward", to w księgach rachunkowych ujmie się tę umowę zasadniczą według kursu kontraktu „forward" z dnia jej zawarci* dla daty płatności. Wartość tej umowy nie będzie już zmieniana, a zmiany kur-ju walutowego będą jedynie odzwierciedlone w zmianie wartości godziwej wydzielonego instrumentu pochodnego.

Do przypadków, w których powinno się ująć instrument pochodny odrębnie od umowy zasadniczej, można zaliczyć:

1) opcję sprzedaży dotyczącą kapitałowego instrumentu finansowego będącego w posiadaniu przedsiębiorstwa, gdyż nie jest ściśle związana z zasadniczym instrumentem kapitałowym,

2) opcję zakupu wbudowaną w kapitałowy instrument finansowy będący w posiadaniu przedsiębiorstwa, gdyż nie jest ona ściśle związana z zasadniczym instrumentem kapitałowym⁶,

3) opcję lub klauzulę automatycznej prolongaty długu, gdyż nie jest ona ściśle związana z zasadniczym instrumentem dłużnym⁷,

4) płatność sumy kapitału lub odsetek indeksowane do ceny towaru lub do ceny instrumentu kapitałowego, gdyż nie jest ściśle związana z zasadniczym instrumentem dłużnym⁸,

¹⁵⁵ Pod warunkiem, że indeks inflacji dotyczy kraju, w którym znajdują się strony podmiotu, lub przedmiot leasingu i indeks nie są zwielokrotnione.

Dz.U. z 2004 r. nr 31 poz. 266.

Górny pułap powinien być wyższy, a dolny - niższy od rynkowej stopy procentowej lub ceny

rynkowej.

¹³¹ Ryzyko walutowe jest w tym przypadku ujawniane w sprawozdaniu finansowym przez różnice kursowe (wyceniane według bieżącego kursu waluty).

^IM Pojęcie (o omawia się w pkt. 4.2. niniejszej książki.

^,N Przykładowo obligacje przeznaczone do obrotu nie spełniają kryterium kwalifikującego je do instrumentów pochodnych, natomiast spełniają to kryterium obligacje dostępne do sprzedaży wyceniane w powiązaniu z kapitałami.

Z punktu widzenia emitenta opcja zakupu jest jego instrumentem kapitałowym, jeżeli ma on obowiązek.

^1,1 Gdy jednak w momencie prolongaty ma miejsce jednoczesna korekta flopy procentowej do stopy rynkowej, to wówczas występuje kisły związek.

^I4ł Gdyż wówczas nieodłączne ryzyko instrumentu zasadniczego oraz ryzyko wbudowanego instrumentu pochodnego nie są sobie podobne.