BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (22)

Aktywa trwałe

Tak ustaloną dodatnią wartość firmy wykazuje się w aktywach bilansu skonso- j lidowanego (w pozycji: wartość firmy jednostek podporządkowanychf

Gdyby jednak spółka dominująca nabyła akcje za cenę 60 000 zł, to wówczas wystąpiłaby ujemna wartość firmy jednostki podporządkowanej¹⁰, zwana rezerwą kapitałową z konsolidacji, którą wykazuje się w pasywach skonsolidowanego bilansu (w pozycji: ujemna wartość firmy).

Pojęcie

kosztów

prac

ojowych

Specyficznym tytułem wartości niematerialnych i prawnych są koszty zakończonych prac rozwojowych, które należy rozumieć jako koszty prac badawczych i rozwojowych.

Do typowych przykładów prac badawczych można zaliczyć:

• poszukiwanie alternatywnych materiałów, urządzeń, produktów, systemów lub usług,

• projektowanie nowych lub udoskonalonych materiałów, produktów, systemów lub usług.

Natomiast do typowych prac rozwojowych można zaliczyć:

• wykonanie i testowanie wybranych rozwiązań w zakresie nowych lub udoskonalonych materiałów, narzędzi do obróbki, form, systemów lub usług z wykorzystaniem nowych technologii,

• wykonanie i testowanie prototypów i modeli doświadczalnych (przed ich wdrożeniem do produkcji seryjnej),

• projektowanie, wykonanie i działalność linii próbnej, której wielkość umożliwia prowadzenie ekonomiczne uzasadnionej produkcji przeznaczonej do sprzedaży.

Należy jednak podkreślić, iż nasze ustawodawstwo nie precyzuje ani zakresu prac, ani też rodzaju i charakteru ponoszonych nakładów". Normy polskiego prawa bilansowego określają jedynie, że: „koszty zakończonych prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby, poniesione przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem technologii, zalicza się do wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli:

1) produkt lub technologia wytwarzania są ściśle ustalone, a dotyczące ich koszty prac rozwojowych wiarygodnie określone,

2) techniczna przydatność produktu lub technologii została stwierdzona i odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie jednostka podjęła decyzję o wytwarzaniu tych produktów lub stosowaniu technologii,

3) koszty prac rozwojowych zostaną pokryte według przewidywań, przychodami ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii¹².

⁹ Tzn. jednostek zależnych, współzależnych i stowarzyszonych.

¹⁰ W kwocie 16500 zł.

" Można tu się oprzeć na przepisach opublikowanych przez Komitet Badań Naukowych, a dotyczących badań naukowych i ich wdrożenia w praktyce.

¹¹ Por. art. 33 ust. 2 UoR.

1.2. Powiązanie pozycji bilansowej „Wartości niematerialne

i prawne" z księgami rachunkowymi

Charakter powiązań między bilansem a księgami rachunkowymi zależy od stosowanej organizacji ewidencji.

Organizacja ewidencji wartości niematerialnych i prawnych zależy w każdym przedsiębiorstwie od zakresu i charakteru posiadanych i używanych tytułów. Ten podstawowy czynnik wpływający na zakres i formę organizacji ewidencji odnosi się zarówno do zakresu ewidencji syntetycznej, jak i do sposobu i form prowadzenia ewidencji analitycznej wartości niematerialnych i prawnych oraz ich wyceny początkowej i na dzień bilansowy.

Zakres ewidencjonowania kont syntetycznych można w zasadzie Zakm ograniczyć do wykorzystania w zakładowym planie kont (ZPK) nastę- *“*“* pujących kont.

a) konta syntetycznego o charakterze zapasowym 020 - Wartości niematerialne i prawne,

b) konta korygującego wartość początkową078 - Odpisy umorzeniowe wartości niematerialnych i prawnych.

Jednakże w tym przypadku należy rozbudować ewidencję analityczną powiązaną z powyższymi kontami syntetycznymi. Wyznacznikiem liczby kont analitycznych będą w tym przypadku posiadane i wykorzystane przez przedsiębiorstwo prawa majątkowe, a także - rodzaje prowadzonych prac rozwojowych.

Bardziej efektywnym sposobem organizacji ewidencji wartości niematerialnych i prawnych może być utworzenie kont szczegółowych wartości niematerialnych i prawnych oraz ich odpisów umorzeniowych przy wykorzystaniu zasady podzielności poziomej konta. Wyznacznikiem minimalnej liczby kont szczegółowych będzie w tym przypadku struktura bilansowa wartości niematerialnych i prawnych sprowadzająca się do obowiązku prezentacji w bilansie następujących ich grup:

• koszty prac rozwojowych,

• wartość firmy,

• inne wartości niematerialne i prawne.

Do powyższych kont szczegółowych można prowadzić ewidencję analityczną w formie tabeli umorzeń i amortyzacji, w której wykaże się poszczególne tytuły wartości niematerialnych i prawnych z jednoczesnym ujęciem ich umorzenia.

Podstawowym wymogiem organizacji ewidencji wartości niematerialnych i prawnych jest ich wprowadzenie do ksiąg rachunkowych w wartości początkowej.

Wartością początkową kosztów prac rozwojowych - po ich zakończeniu i stwierdzeniu, że spełniają one określone w przepisach warunki - są w momen-