BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (20)

Aktywa trwale

a podstawowym elementem różniącym od rowowych aktywów trwałych - jest występowanie tylko w ujęciu finansowym, tj.;

• powstawanie wartości w momencie zakupu.

• zmniejszenie wartości w momencie ich stopniowego zużywania się. Systematyzując prawa zaliczane do wartości niematerialnych i prawnych,

można dokonać ich podziału na:

1) prawa na dobrach materialnych, a wśród nich:

• prawo do użytkowania praw autorskich (odnoszących się zarówno do całości jak i części opracowania),

• prawo do projektów, wynalazków, patentów,

• prawo do znaków towarów, wzorów zdobniczych,

• prawo do tajnych formuł i procesów produkcyjnych,

• prawo do użytkowania filmów kinematograficznych, taśm filmowych i magnetofonowych (dla kina, radia i telewizji),

2) wierzytelności wynikające z zawartych umów, z których wynikają uprawnienia i roszczenia jednej ze stron:

a) z grupy tzw. umów nienazwanych:

• prawo do korzystania z licencji oraz z franszyzy na podstawie zawartych umów,

• prawa do korzystania z doświadczeń handlowych, naukowych lub organizacyjnych (know-how),

b) z grupy tzw. uprawnień:

• uprawnienia do użytkowania lokali użytkowych itp. do równowartości wniesionej przez wspólników w formie wkładu niepieniężnego, skapitalizowanej kwoty oraz opłaconą za kilka lat z góry cenę najmu lokali,

• nabyte koncesje za dopuszczenie samochodów ciężarowych do międzynarodowego transportu drogowego oraz inne koncesje.

Gdyby przyjąć za podstawę podziału wartości niematerialnych i prawnych ich strukturę bilansową, to wówczas wyróżnia się:

a) koszty zakończonych prac rozwojowych,

b) wartość firmy,

c) inne wartości niematerialne i prawne.

W ramach innych wartości niematerialnych i prawnych wykazuje się właśnie Programy omawiane wyżej prawa i uprawnienia, a wśród nich również i nabyte komputerowe programy komputerowe¹, które zalicza się bądź do praw autorskich, bądź do licencji, tzn. umów o korzystanie z utworu (dzieła) o wyraźnie określonym w umowie zakresie używania.

Wśród wymienionych praw i uprawnień na specjalne omówienie zasługują: franszyza i koncesja.

Franszyza^{2 3} spełnia warunki zakwalifikowania jej do wartości niema- Franszyza tcrialnych i prawnych jako nabyte prawa do prowadzenia określone) j i,j pojęcie działalności gospodarczej pod obcą firmą. Rozumie się przez nią zorganizowany system powiązań między samodzielnymi przedsiębiorstwami realizowany poprzez program świadczeń na podstawie umowy. Program świadczeń ze strony franszyzodawcy zawiera: koncepcję zakupów, sprzedaży i organizacji, warunki wykorzystania praw własności przemysłowej oraz kształcenia fran-szyzobiorcy, a ponadto - zobowiązanie franszyzodawcy do otoczenia franszyzo-biorcy opieką i udzielania mu pomocy w prowadzeniu przekazanej, za ustaloną odpłatność, działalności gospodarczej*. W praktyce pomoc ta sprowadza się do:

• szkoleń i konsultacji,

• systematycznego doskonalenia i reklamowania działalności związanej z marką franszyzodawcy,

• wspieraniu franszyzobiorcy w organizowaniu sieci sprzedaży na lokalnym rynku.

Można wyróżnić trzy podstawowe formy współpracy w zakresie franszyzy, a mianowicie w ramach franszyzy:

a) produkcyjnej, polegającej na udzielaniu franszyzobiorcy zezwoleń Rodzaje na produkcję i sprzedaż wyrobów gotowych ze znakiem firmowym fran- franszyzy szyzodawcy,

b) dystrybucyjnej, polegającej na udzielaniu zezwoleń na sprzedaż towarów franszyzodawcy w sklepach oznaczonych jego marką,

c) usługowej, polegającej na tym, że franszyzobiorca oferuje i sprzedaje - zgodnie z warunkami umowy - usługi z wykorzystaniem znaków firmowych i nazw handlowych franszyzodawcy⁴.

W odróżnieniu od franszyzy, która ma charakter umowy cywilnopraw- Pojęcie nej, koncesja jest decyzją administracyjną, dającą prawo do wykonywania koncesji określonej działalności gospodarczej na warunkach i w sposób określony przez organ administracyjny. Udzielenie koncesji jest odpłatne, przy czym opłata za koncesję może być wnoszona jednorazowo lub w ratach⁵.

Do koncesjonowanych rodzajów działalności gospodarczej można zaliczyć:

• budowę i eksploatację płatnych autostrad,

• poszukiwania złóż kopalin i ich wydobycie,

Jeżeli wymienia się programy komputerowe jako tytuł wartości niematerialnych i prawnych, to chodzi tu o nabyte, a niewytworzone we własnym zakresie programy użytkowe. Natomiast oprogramowanie systemowe jest integralną częścią komputera, który nie mógłby pracować bez tego oprogramowania.

Z jęz. angielskiego franchasing.

Pod nazwą firmową franszyzodawcy.

Szeroko tę kwestię omawiają M. Gmytrasiewicz i A. Karmańska w pracy pt. Rachunkowość finansowa, DIF1N. Warszawa 2004 r., s. 148-152.

? Ratalne opłaty wynikają z ustalonego harmonogramu i nie mają wpływu na wartość bilansową koncesji jako składnika wartości niematerialnych i prawnych.