27

się bliższe rzeczywistości niż spostrzeżenia Dahrendorfa. (,_wego. Rozwój akceptowanych lub uregulowanych zasad ruchliwość może występować na niższych poziomach s\,itrażu przemysłowego służy łagodzeniu skrajności kon(limu klasowego, szanse osób niskiego pochodzenia na doti, klasowego, przekształcaniu go w „konflikt przemysłowy’ . do najwyższych sfer są naprawdę niewielkie.    lotnicy mogą teraz otrzymywać spory kawałek przemysło

wo ciastka, ponieważ mają otwarte drogi do realizacji swo-h interesów ekonomicznych. Dostęp do praw konkurencji zemysłowej uzupełniło nabycie praw politycznych w pań-

„Instytucjonalizacja konfliktu klasowego” wie. Przyjmujący ten punkt widzenia odwołują się do histo-

i ruchu robotniczego, który pod koniec XIX i na początku Co się zatem dzieje z klasą robotniczą, którą Marks okr₍X wieku był ściśle związany z doktryną Marksa, stopniowo w swojej słynnej wypowiedzi jako „grabarze kapitalizmdnak odrzucił postawę rewolucyjną na rzecz reformizmu. Sto lat później grób nada! jest płytki, a jego przyszli użytkako przykłady podaje się często niemiecki i szwedzki ruch nicy, jeśli nawet nie są już w rozkwicie pierwszej młodcobotniczy. Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD) stała to w każdym razie nie wydają się poważnie zagrożeni bliię pod koniec XIX wieku pierwszą masową partią polityczną, śmiercią. Dlaczego nie dokonała się rewolucyjna transfordórej program opierał się na hasłach marksizmu. Od początku cja kapitalizmu? Przekonaliśmy się przecież, że autorzy pierwszej wojny światowej większość członków SPD głoso-rzy w innych kwestiach mają całkowicie odmienne pognała jednak za poparciem niemieckiego wysiłku wojennego dostrzegają jednak słuszność przynajmniej podstawowi stopniowo przechodziła na pozycje prorządowe. Partii zalc-elementów teorii Marksa w kontekście XIX wieku P^a^° howiem na wyeliminowaniu rewolucyjnej lewicy — powiedź na powyższe pytanie, a raczej perspektywa, j.^:Y^ch> którzy nie zgadzali się z linią programową większości, nasuwa się w związku z odpowiedzią, zależy w dość dui^Po krwawym rozstrzygnięciu z udziałem uzbrojonej policji, stopniu od interpretacji pojęcia „instytucjonalizacja konfliiP^orzuc'^wszy kierunek rewolucyjny, SPD pozostała w następ-klasowego”. Ująłem wyrażenie w cudzysłów, ponieważ chc^{nych latach} P^rzede wszystkim partią reform społecznych, łem podkreślić, że jest w nim coś podejrzanego. Niewątplń^{W sferze} przemysłowej natomiast robotnicy niemieccy z naj-jednak zwraca naszą uwagę na procesy, w których kii^mn*^ej^sz^ liczbą strajków w świecie uprzemysłowionym byli robotnicza zdaje się włączać w system kapitalistyczny,.^{Swc§0 rodża}J^u modelowym przykładem ustępliwości ludzi miast stwarzać dla niego rewolucyjną alternatywę. ^pracy-

Wyrażenie „instytucjonalizacja konfliktu klasowego'' ^Rozw°j niemieckiego ruchu robotniczego trudno jednak często stosowane przez teoretyków społeczeństwa przemy* ^U;j^{naĆ Za typowy} dla społeczeństw zachodnich jako całości,

wego, ponieważ w miarę dokładnie opisuje jeden z wyróżr.    ^{samo zreszt}3 Jak — ogólniej — drogę przemiany partu

nych przez nich aspektów. Autorzy ci uważają, że wal Roszącej hasła rewolucyjne w partię reformistyczną. Istnieją klasowa o charakterze otwartym i destrukcyjnym jest cli- _c°^{Wlem w tym} zakresie zasadnicze różnice pomiędzy społe-kterystyczna dla wczesnych faz rozwoju kapitalizmu prze® ^zenstwand kapitalistycznymi. Z jednej strony są społeczeń-

62

63