2

problemy dydaktyczne albo wychowawcę podejmowani pms pedagogikę Innych ai> ■> Oaybck pccbłwny ta nhęjmują —robią kant akty Kowtya-ne. w których uwikłań* aą cząstkowo lagadnisma t nknn —urrania, uczenia się «zy wychowania. Zatem amgę być trudności w naurranHi i uczeniu u*, mogą być trudności w wychowaniu, hmśo zachodsk prana kształcenia i moto zachodzić precas wychowania. Pcyęda nauciama i wychowania jedyna ukierunkowują myślenie ludsi. którzy próbują uporządkować rzeczywistość w powna konatrukty. aby naatępnie ty luuywtalok modałoweć W praktyce jaat raczej lak, to te procaay krzyńtjt się i trudno jest ja wyrainia oddzielić od aiabia. Nionni^ szkoły różnego typu raalingą raczej procaay dydaktyczna, zaś takia instytucje jak rodzina, kościół, placówki ganarowania i upowszechniania kultury, placówki opiekuńcza raczej procaay wychowawcza.

Różna aubdyscypliny pedagogiczna, która pąjawtfy się azczagółnie w XX wtoku, znajduj* aę niejako na etyku dydaktyki i teorii wychowania. Wyróżnia ■if Ja sa względu na pawian asczagólny przedmiot badania, jakąś kategorię edukacyjną. I tak na przykład pedagogika ąinbrmi jaat niczym innym jak tylko teorią wychowania apolecznego. Mieści mę ona ratom w zakraaia teorii wychowania, a tym oo ją wyróżnia apoóród innych jq dnadiin, jaat itodowuko-wy kontakst ftinkcjooowania człowieka. jago silne związki ze społeczeństwem i podąjmowane przez niego próby poprawiania tegoż środowiska

Pedagogika opiekuńcza z kolei stanowi jamczo bardzwj uasrzfrtłowioną refleksje nad człowiekiem, który nie jest w stanie aam zaspokoić własnych potrzab. Inni łodzią podejmują »zbiegi związano z zaspokajaniem jago potrzeb czyniąc to z różnych pobudek: niekiedy moralnych, kiedy mdzMg w odpowiedzi na oczekiwania społeczne, a czasami wyłącznie z pobudek biologicznych - prze-dłużenia gatunku ludzkiego. W procesie zaapokajania potrzeb opiekuńczych rozwijaj* cif takie dyspozycje i mechanizmy osobowościowe, jak wrażliwość społeczna, wyobraźnia społeczna, przewidywania kouaakwanęji własnych działań, projektowanie przyszłości. Pedagogika opiekuńcza jaat zatem odmianą teorii wychowania odnoszącą się do pewną) kategorii ludzi - wymagąjących zaspokajania własnych potrzeb przez inne oeoby.

Z kolei pedagogika specjalna wyróżniana została spośród innych nauk pedagogicznych na podstawie wyraźnego kryterium - defaktywności niektórych ludzi. Owa dsfektywnaeć jest potwierdzona w badaniach medycznych i psychologicznych Pedagogika specjalna podejmuje refleksję nad formami i mstodami usprawniania różnych fankcji psychicznych i organicznych tych oaób. nad kh funkcjonowaniem w społeczeństwie jak taż nad przygotowaniem wyspecjalizowanych IhJi do pracy w instytucjach pedagogicznych, w których tacy Indzie asę znąjchąą Pedagogika specjalna jaat latam dziadziną wiedzy powiązaną zarówno z dydaktyką - szkolnictwo ^ecjahw. jak toś z toorią wychowania - opieka i wychowanie lodzi w jakiś sposób wyróżniających się spośród umych.

r

Pedagogika dorosłych <nndragogtka> zajmuje aę zarówno problemami kształcenia jak i wychowania łudzi dorosłych, czyli tych, którzy ukończyli obowiązkową edukaąą już dawno tętnu, a nagłe zapragnęli lub zostali zmuszeni przaz warunki pracy, jaką wykonują, do podniesienia własnych kwalifikacji zawodowych i kompetencji społecznych. Łączy się tu zatem treści z dydaktyki i teorii wychowania odnosząc je tylko do szczególnej kategorii osób dorosłych, osób, które same podejmują wysiłek własnego intelektualnego i moralnego rozwoju w różnych instytucjach edukacyjnych. Mieszczą się tu też zagadnienia związane z samorozwojem w sferze intelektualną, jak i moralną.

Takie różne szczegółowe subdy&cypłiny pedagogiczne, jak na przykład nowe technologie kształcenia, pedagogika pracy, kształcenie ustawiczne, czy nawet antypedagogika mieszczą się w obrębie szerszą dyscypliny, jaką jest dydaktyka czy teoria wychowania, bądź też w obu ich naraz.

Pozostąje jeszcze problem uszeregowania historii wychowania i pedagogiki ogólną wśród innych nauk pedagogicznych, zwłaszcza w odniesieniu ich do dydaktyki i teorii wychowania. Historia wychowania i myśli pedagogiczną przynależy do innej nauki niż pedagogika, bo do historii. Jedynie poprzez przedmiot swoich badań powiązana jest z pedagogiką. Jednak stosuje zupełnie inną metodologię badań, co ostatecznie przesądza o ją historycznym rodowodzie. Zresztą nauka ta bada zarówno zmienność ideału i metod wychowania, jak też przemiany w konstruowaniu i stosowaniu metod nauczania i uczenia się. Analizuje się na jąj grando doktryny kaztolconia i doktryny wychowawcze. W związku z tym przedmiotem luj nauki historycznąj jest myśl i praktyka pedagogiczna.

Termin pedagogika ogólna pojawił się w pismach J. P. II er barta (1912) i oznaczał dosłownie teorię wychowania. W przekonaniu tego autora pedagogika ogólna jest roflokąją nad wychowaniem rozumianym jako ksztaltowanio osobowości człowieka. Tokio rozumienie przatrwalo do okrosu międzywojennego, gdzie występowały takie nazwy, jak tylko padagogika, albo właśnie *'■•* »* pedagogika ogólna, okrośląjące dziedzinę wiedzy o wychowaniu. Po wojnie pojawił się tormin teorio wychowania, którym liczni badacze zawłaszczyli obszar reflekąji nad wychowaniom czlowioka ignorując występujący do tąj pory termin pedagogika ogólna. Rozgorzała dyskuąja nad istotą obu tych dyscyplin i ich swoistością motodologiczno-teoretyczną. Jąj przebieg przedstawiła T. Hejnicka-Bezwińska (1989, 1996). Nie wdąjąc się w subtelne analizy poszczególnych autorów można powiodzieć, że zakros obu tych dziedzin wiedzy w znacznych obszarach pokrywa się l występują w nich takie same problemy metodologiczne.

Teoria wychowania stanowi zatem jedną z podstawowych dziedzin myśli pedagogicznej i centrum refleksji nad różnymi kontekstami wychowania. Jest powiązana z wieloma różnymi naukami, nie tylko pedagogicznymi. Wszak

68