2 (1798)

Ogólne zdolności poznawcze (g)

Ryc. 9.1. Hierarchiczny model zdolności poznawczych.

vcze

^1Ja stanowić

^{anja s}4 opa. L99

Vg;ry_C'

Pearman, 'jpozngyuy Tępoto ^sJLQgor

y H (testami na ¹ Poznawczych ^,re wskaźniki g. ^niu klinicznym, ^anje obrazków

^z°ry z klocków

’° ^m obrazku

L.s^czynrpk _g zacpwuje wagi l ^do okręśi^rua ‘relacji danego spojrzy się _na wszystkie testy

Specyficzne zdolności I I i i    \    \    \ j

poznawcze

Test,    □□□□□□□□ są ze sobą skorelowane dodatnio, i że niektóre miary (jak zdolności przestrzenne i werbalne) korelują ze sobą silniej niż inne (jak testy pamięci niewerbalnej). Wkład danego^testu do czynnika g związany jest ze złożonością operacji,poznawczych, które mierzy. Bardziej złożon^procesy^poznaw^ze^ak rozumowanie abstrakcyjne, są lepszymi wskażnikamycąypnika^^jiiżjjrocesy mnięj^złożone, jak proste_ro.zjc^żriiKiaie^za

Chociaż czynnik gwyjaśnia około 40% wariancp^pomiędzy tego rodzaju testami, większość wariancji jest od niego niezależna. Widać wyraźnie, że do poznania przyczynia się nie tylko czynnik g. Specyficzne zdolności poznawcze oceniane zgodnie z tradycją psychometryczną stanowią przedmiot następnego rozdziału. W miarę, jak będą powstawały nowe testy zdolności poznawczych i będzie określona ich trafność i rzetelność, poddane zostaną także badaniom ich związki z czynnikiem g oraz ich źródła genetyczne i środowiskowe. Na przykład psychologowie poznawczy koncentrują się na systemie poznawczym pamięci operacyjnej, kontrolowanej przez centralny mechanizm wykonawczy (Baddeley i Gathercole, 1999). Pierwsze badanie bliźniąt, z udziałem 119 par trzyletnich bliźniąt; wykorzystujące pomiar jednego z aspektów funkcji wykonawczych, określanego jako teoria umysłu, wykazało znaczące wpływy genetyczne i znaczące nakładanie się czynnika genetycznego z czynnikiem g (Hughes i Cutting, 1999). Również badania nad przetwarzaniem informacji dostarczają nowych pomiarów⁷ funkcji poznawczych (Deary, 1999). Tak jak do poznania przyczynia się nie tylko czynnik g, tak samo do osiągnięć przyczynia się nie tylko poznanie. Osobowość, motywacja i twórczość mają wpływ na to, jak dobrze ktoś radzi sobie w życiu. Niemniej nie ma sensu rozciągać znaczenia terminu inteligencja tak, aby włączyć wszystkie aspekty osiągnięć, jak wrażliwość emocjonalną (Goleman, 1995) czy zdolności muzyczne i taneczne (Gardner, 1983), które nie korelują z testami zdolności poznawczych.

Pomimo nagromadzenia ogromnej liczby danych dowodzących występowania czynnika g, nadal pojawiają się wokół niego i testów mierzących iloraz inteligencji silne kontrowersje, zwłaszcza w mediach. Istnieje przepaść pomiędzy przekonaniami laików (w tym paukowców reprezentujących inne dziedziny nauki) i przekonaniami ekspertów. Zwróćmy zwłaszcza uwagę na to, że laicy często