2 (2571)

4

(relacja) między ilościowo wymiernymi zdarzeniami, które można przedstawić za pomocą funkcji matematycznych.

Wśród wymienionych trzech rodzajów praw, podstawowe znaczenie mają prawa przyczynowe, albowiem prawa współistnienia oraz prawa funkcjonalne dają się sprowadzić do praw przyczynowych. Jeżeli pewne zdarzenia stale występują łącznie jako pewna struktura zdarzeń, to struktura ta jest łącznym następstwem pewnych zdarzeń wcześniejszych, które stanowią jej przyczynę. Prawa współistnienia są po prostu opisami skutków pewnych (znanych lub nieznanych) przyczyn. Prawa funkcjonalne zaś są to albo związki stałego następstwa w czasie, albo związki stałego współistnienia zdarzeń ilościowo wymiernych. Są one więc szczególnym przypadkiem albo praw przyczynowych, albo praw współistnienia, przypadkiem, który występuje wówczas, kiedy zdarzenia są ilościowo wymierne.

Te ogólne rozważania, dotyczące wszelkiego rodzaju praw występujących w przyrodzie i w społeczeństwie ludzkim, stosują się także do praw ekonomicznych. Możemy więc rozróżnić ekonomiczne prawa przyczynowe, ekonomiczne prawa struktury i ekonomiczne prawa funkcjonalne. Podstawowe jednak znaczenie mają ekonomiczne prawa przyczynowe, gdyż do nich mogą być sprowadzone pozostałe rodzaje praw ekonomicznych.

Obiektywny charakter praw ekonomicznych

Prawa ekonomiczne są to stale powtarzające się związki (relacje) między poszczególnymi składnikami procesu gospodarczego. Są one więc własnością pewnego kompleksu działań ludzkich, wyrażają pewne wewnętrzne związki zachodzące w tym kompleksie działań ludzkich. Dlatego prawa ekonomiczne mają charakter obiektywny, tzn. są rzeczywistą realną cechą procesu gospodarczego. „Prawo — powiada Lenin — jest tym, co identyczne w zjawiskach...” ¹. Wyrażamy to mówiąc, że prawa ekonomiczne „rządzą” procesem gospodarczym, że „działają” w toku jego przebiegu. Są to przenośne powiedzenia, które wskazują na obiektywny charakter praw ekonomicznych.

Prawa ekonomiczne a prawa ekonomii politycznej

Nauka ekonomii politycznej poznaje owe obiektywnie „działające” prawa ekonomiczne, czyli — jak się potocznie mówi — „odkrywa” je. Wyniki tego poznania ekonomia polityczna formułuje w postaci wypowiedzi stwierdzających działanie poszczególnych praw ekonomicznych.

55

1

W. Lenin, Zeszyty filozoficzne, Warszawa 1956, s. 125. Zob. także: „prawo nie znajduje się poza zjawiskiem, lecz jest w nim bezpośrednio obecne” (s. 125).