2 (952)

Media

z mniej rozwiniętych gospodarczo krajów, a przez to prowadzić do poczucia relatywnej deprywacji i związanego z tym poczucia niesprawiedliwości i niezadowolenia społecznego. Szeroko podzielane odczucia niesprawiedliwości owocują protestami społecznymi, roszczeniami i w konsekwencji destabilizują system i modernizują go. Cantril pisze o nierealistycznym wzroście oczekiwań wzbudzonych przez dostarczany w mediach obraz (u-proszczony i odbiegający od realiów) zachodniego społeczeństwa. Wiedza

0    możliwościach lepszego życia, o innych ustrojach i ideologiach może stymulować aktywność społeczną w kierunku zmiany systemu. Jest to prawdopodobna hipoteza, ale nie została dokonana jej rzetelna naukowa weryfikacja.

Inni badacze wykazują, że w krajach słabo rozwiniętych wzmożone przez media oczekiwania zainspirowały raczej ruchy populistyczne niż zmiany prowadzące ku gospodarce rynkowej i demokracji. Tam, gdzie nadzieje na zaspokojenie wzbudzonych wysokich aspiracji konsumpcyjnych były duże. a możliwości ich realizacji małe, pojawiała się frustracja prowadząca do agresji przeciwko aktualnemu systemowi (Berkowitz 1969). W konsekwencji w wielu krajach nastąpiło wtedy przejęcie władzy przez wojsko

1    wprowadzenie dyktatury, a nie pojawiły się procesy modernizacyjne.

Współcześnie dość sceptycznie podchodzi się do roli mediów w doprowadzaniu do zmian systemowych. Przede wszystkim zwraca się uwagę, że związki między wzorami promowanymi w mediach a zmianami politycznymi mają charakter korelacyjny, nie można więc mówić o mediach jako przyczynach obserwowanych zmian. Ponadto okazuje się. że efekt oddziaływania mediów ogranicza się zw'ykle do kręgu miejskich elit. W odniesieniu do lej grupy odbiorców można mówić o funkcji mediów jako raczej podtrzymującej czy wzmacniającej aktualny styl życia niż zmieniającej ich oczekiwania. Inni autorzy wskazują, że proponowane w mediach wzorce życia nie tylko nie podwyższają aspiracji, ale mogą opóźniać próby modernizacji społeczeństwa. Mogą bowiem ułatwiać ucieczkę od realnego życia, czyli pełnić funkcję eskapistyczną czy kompensacyjną (Kunczik, Zipfel 2000).

W ostatnich latach coraz częściej stawia się pytanie o rolę mediów w demokracji. Z jednej strony istnieje dość powszechna zgoda, że wolne, pluralistyczne media stanowią jedną z podstaw demokracji, ale z drugiej strony pojawiają się głosy badaczy wskazujące, iż pewne cechy współczesnych mediów masowych wcale demokracji nie służą, a wręcz przeciwnie niszczą prodemokratyczny kapitał społeczny: zaufanie i refleksyjność (Putnarn 1995: Pratkanis, Aronson 2003). Wrócimy do tego problemu po szerszym przedstawieniu psychologicznych mechanizmów oddziaływania mediów.

307