8658359391

395

ściwości i rozmieszczenie gospodarki i ludności) i przez to za punkt wyjścia ma prawidłowości, występujące w rozwoju społeczeństwa i badane przez nauki społeczno-ekonomiczne.

Dalszy podział geografii fizycznej i ekonomicznej oparty jest na następujących zasadach. Podstawowym, teoretycznym zadaniem geografii fizycznej jest poznanie budowy, rozwoju i rozmieszczenia wzajemnie uwarunkowanego kompleksu przyrodniczych zjawisk, tworzących środowisko geograficzne (geograficzną sferę lub powłokę), jako całości, również według poszczególnych części składowych. Pierwszym z tych zadań zajmuje się geografia fizyczna ogólna czyli ziemioznawstwo (3eMJieBefleHwe), które bada środowisko geograficzne jako całość i w skali całej kuli ziemskiej. Charakterystyka i wyjaśnienie przyczyn, powodujących podobieństwo lub różnicę środowiska geograficznego w granicach poszczególnych części powierzchni ziemskiej (poznanie naturalnych krajobrazów geograficznych), stanowi przedmiot geografii fizycznej regionalnej czyli „krajobrazoznaw-stwa“ (jiaHflmac^TOBefleHMe).

Wszechstronne poznanie poszczególnych komponentów środowiska geograficznego stanowi przedmiot badań całej serii poszczególnych fizyczno-geograficznych dyscyplin naukowych (np. klimatologii, hydrologii, geomorfologii, gleboznawstwa, fitogeografii i zoogeografii, glacjologii, limno-logii, ,,marzłocioznawstwa“ (Mep3Ji0T0Be,ąeHMe) i innych tworzących w całokształcie trzeci dział — geografię fizyczną specjalną.

Podstawowym zadaniem geografii ekonomicznej w dziedzinie teorii jest ustalanie praw rządzących rozmieszczeniem geograficznym ludności i produkcji społecznej. Wskutek tego, w ramach ogólnych i regionalnych ujęć geografii ekonomicznej, badającej skład ludności na całym świecie oraz rozmieszczenie produkcji społecznej jako całości lub też^- w granicach poszczególnych krajów i regionów, w ZSRR zaczynają się rozwijać i mniej lub bardziej wyodrębniać jako samodzielne dyscypliny naukowe w ramach geografii ekonomicznej takie dyscypliny jak np. geografia zaludnienia, geografia przemysłu, rolnictwa, transportu itd.

Proces powstawania i wyodrębniania się różnych działów oraz poszczególnych dyscyplin w systemie nauk geograficznych w ZSRR — odzwierciedlając ogólne prawa rządzące rozwojem nauki na całym świecie — odbywa się nierównomiernie i w sposób nie zharmonizowany. Różny stopień rozwoju tej lub innej dyscypliny naukowej oraz różny stopień konsolidacji i niejednakowy poziom teoretycznych i praktycznych osiągnięć, stwarza — w całości — dość skomplikowany ogólny obraz, w którym liczne poszczególne i przypadkowe zjawiska zdają się mieć charakter cech ogólnych i prawidłowości — i odwrotnie. Stale postępujący rozwój wszystkiego co nowe w dziedzinie nauk geograficznych, tak jak i wszędzie w ogóle, atakuje stare wyobrażenia i pozycje w geografii; te jednak nie poddają się bez walki, której chwilowe i sporadyczne wyniki mogą być zmienne. Wszystko to znajduje wszechstronne odbicie we współczesnej radzieckiej geograficznej literaturze naukowej, której poznanie dostarcza bogatego materiału do znajomości procesu dzisiejszego rozwoju całego systemu nauk geograficznych w ZSRR.

Niniejsze opracowanie jednak nie ma na celu takiego zadania. Jego cel jest bardziej ograniczony i konkretny.