314 (25)

bomom mii. Oblicza się je w prosty sposób, dzieląc liczbę odrębnych form przypadkowych przez liczbę funkcji przypadłeowych w sg. i pl. i ewentualnie też (w odniesieniu cło określonego materiału historycznego) w du. łącznic'; mnożąc 7 funkcji przypali kowych przez 2 lub 3 liczby, otrzymujemy w sumie 14 lub 21 funkcji przypadkowych (przyjmując, że właśnie tyle jest w sumie funkcji przypadkowych w sg. i pl łub w sg.. pl. i du.}¹. Dla współczesnego języka ogólnopolskiego maksymalnym zróżnicowaniem form przypadkowych (zgodnym z normą poprawnościową), w obrębie całej odmiany rzeczowników jest - jak wszystko zdaje się wskazywać — występowanie 11 odrębnych form przypadkowych (w całej odmianie, więc łącznie w sg. i pl.) w stosunku do 14 funkcji przypadkowych (licząc 2 liczby x 7 przypadków). W tym wypadku wskaźnik fleksyjności wynosi 0,79. wskaźniki te tworzą współcześnie sześcioelementowy ciąg: 0,79 [ 11:14; z najmniejszym synkretyzmem (z najmniejszą homonimią)] 0,71 (10:14)

- 0,64 (9:14) - 0,57 (8:14) - 0,5 (7:14) - 0,43 [6:14; z największym synkretyzmem (z największą homonimią)]². Zróżnicowanie to obejmuje zarówno typy fleksyjne rzeczowników, jak też - jako w pewnym sensie elementy marginalne - poszczególne rzeczowniki. Im niższy jest wskaźnik fleksyjności, tym wyższy jest stopień rozbudowy homonimii (większe jest skupienie) i większa jest ekonomia językowa [w przeciwieństwie np. do zaznaczającej się w różnych fazach rozwoju odmiany rzeczowników synonimii form (rozproszenia)].

Wahania w wysokości wskaźników, zaznaczające się m.in. w XVI wieku, wiążą się ściśle z większym lub mniejszym obciążeniem funkcyjnym form przypadkowych.

Omawiane wskaźniki fleksyjności stanowią w odniesieniu do każdej fazy rozwoju języka ciągi będące integralnym składnikiem systemu fleksyjnego rzeczowników 3. Korzystam głównie z materiału językowego zawartego w Słowniku polszczyzny XVI wieku³ i z informacji znajdujących się w Piotra Statoriusa-Stojcńskicgo Pokmtcot

1

Zob. Z.Zagórski, łmiestigatingContemponuy Oecleasitmof PoliskNouns, „KwartalnikNaoA* lologiczny” XXIV, 2-3.1977, s. 447-491; uhm. On Same Prabkms of Polisk Soua Dechnsim-Posnanicnsis** XXIII, 1980, s. 217-219; idem, O badaniach fleksji t zastosowaniem metody rfcdriowąf W: Ugueun amicabilem factre Ludaeica Zabrocki in memoiiom. Bd. i. Ba/iczerowski, T Zfółka. id ad IC Stronski Poznań 1999, s. 197-203. idem. Kilka uwag o homtmimii dekhnacyjmj wgntonWńr ,W W-ku. Rzeczownik męskie. W: Studia hiskuycznojfzykowe. III. Rozwój polskiego systemu językowego M red. K. Ryimita, W R Rzepki Kraków 2000. s. 93-99.

2

*    Por. Z. Zagórski. łtiuestigating Coatemporary Declensum of Polisk Nonns, iyuu. tdtm, Qktr daniach fleksji x zastosowaniem metody ilościowej, op.cil, s. 201-202.

3

*    Słownik polszczyzny XII wieku Komitet red' S Bąk. S. Hrabcc, W Kimuśirihci. M.K Uiymwh $. Rospond. S. Saski, W. Thszycki, J. Worooczak. sekretarz red.: F Ptplowiht T WV Wiwhw 'toow***-•Kraków 1966-1969. Rad. naci.: M.R. Maytmowa. aaal. red nac*.: P, Pepłowthi T v X\v Wiedaw⁴ * Waruawa-Kraków-Odaftakt 197 j - Warszawa 1997. W udu wianiu do pudmyth w tym artykule fflf* kładów chodzi w szczególności o następujące tosty lago słownika II (|967x 49. Ul | litfl 79, 139* •156, 396. VI (1972), VtU (1974X 94, XI (I97IX 69. 371, XU (1979X 4T9_t XIII (l«9IX 39ł, Dl, (1982), 14,. 199, XV(ł9M|. 113,136,253.490. XVH(19*71, Ul. 411«4I3,347. XVłłt < I944X 242.4K XIX (1990), 157,391, XX(|99)X SOI, XXJI (I994X J7t,XAłUtt9*H HI- 143434, 21) 22*. XhlV (1996K 1JI, XXV (1997x 201 Skrót HP XVI w

4

Skróty sg. ■ singularis, pl. ■ pluralis, du. * duahs