32 (444)

32 Jerzy Bartmiński

(„Le style est 1’homme meme” — G. L. de Buffon; „Jeder Menach hat seinen eigenen Stil so wie eigene Nase” — Lessing; „Le style est l’oeuvre meme” — R. A. Sayce), emocjonalną („l'expression des faits de la sensibilitć par le langage et 1’action des faits de langage sur la sensibilitć” — Ch. Bally; podobnie H. Seidler, M. Riffaterre i inni), dewiacyjną („an individuars deviation from norms” — Ch. E. Osgood), statystyczną („Styl is a probabilistic concept” — L. Dóleżel), selekcyjną („the choices of aquivalent items which the language offers the user in each linguistic situa-tion” — A. A. Hill), funkcjonalną („Hochste Zweckmassigkeit also ist hochster Stil” — E. Engel), socjolingwistyczną („Styles as Dialects” — W. Wintera) i tekstologiczną („Stil ist die Art und Weise der Konstitution von Texten” — R. Harweg). M. R. Maye-nowa (1974) swój obszerny przegląd historycznych koncepcji stylu zamknęła konstatacją o istnieniu w w. XX dwu liczących się sposobów jego rozumienia: strukturalnego (którego przedłużeniem jest propozycja semiotyczna) i ekspresywnego, z których oba mają różne szczegółowe ujęcia w licznych i godnych uwagi pracach. Ze stanowiskiem badaczy polskich zapoznają rozprawy K. Budzy-ka (1946) i T. Skubalanki (1976). Żadna z istniejących definicji stylu nie jest w pełni zadowalająca, nie może stać się podstawą do ścisłego ujęcia metod badawczych stylistyki. Równocześnie jest dla współczesnych lingwistów coraz jaśniejsze to, że z tego kłopotliwego pojęcia zrezygnować nie można. „Kryją się bowiem za tym pojęciem zbyt istotne problemy i zjawiska” (Mayenowa 1974, s. 358).

3. Charakterystykę dowolnego elementu językowego możemy przeprowadzić dwoma sposobami: w izolacji bądź przez odniesienie do innych elementów. Odpowiednio do tych dwu sposobów ujęcia wyodrębnia się cechy inherentne bądź relacyjne elementu (Zawadowski 1966, s. 188). W drugim przypadku otwiera sie dalej możliwość ujęcia statycznego bądź dynamicznego. Idea dery-wacyjnego charakteryzowania stylu opiera się na preferowaniu cech relacyjnych i ujęcia dynamicznego: chodziłoby więc o taki opis stylu, który ujmuiąc go w wielokierunkowych związkach z elementami językowymi z niższych poziomów organizacji jeżyka oraz badając relacje między różnymi stylami jednego jeżyka, a także stosunek do typowych społecznych i kulturowych