330 (20)

komórkowej komórki, różnica ciśnień hydrostatyc/nych lub różnica ciśnień osmo-tycznych. Bodźce le mogą występować samodzielnie bądź łącznic. tworząc bodziec wypadkowy (patrz rozdz. 7.11). Na przykład ianicjąca jednocześnie różnica stężeń i różnica potencjałów elektrycznych tworzy wypadkowy bodziec, zwany różnicy potencjałów elektrochemicznych. Sama wartość różnicy stężeń, potencjałów elektrycznych czy potencjałów elektrochemicznych nic decyduje jednak o sile tworzonego przez mą bodźca transportu Istotną rzeczą jest odniesienie tej różnicy do grubości przestrzennej bariery - najczęściej błony komórkowej. Tak określony bodziec nosi nazwę gradientu, na przykład: gradientu stężenia lub gradientu pola elektrycznego. Jeśli transport odbywa się zgodnie z istniejącymi bodźcami, bez nakładu energii, zostaje on sklasyfikowany jako tramport bierny. W jego wyniku entropia układu rośnie - zanika bodziec termodynamiczny, co w rezultacie prowadzi do śmierci komórki. Muszą tanieć zatem sposoby podtrzymania bodźców, to znaczy sposoby transportu substancji w kierunku przeciwnym niż kierunek narzucony przez istniejące bodźce. Procesy takie nic mogą jednak zachodzić samoistnie - wymagają nakładów energetycznych i pośrednictwa wy specjalizowanych uruktur cząsteczkowych. lak zwanych białek transportujących. Proces transportu wbrew istniejącym bodźcom nazywany jest transportem aktywnym. Transport aktywny dzieli się na transport aktywny pierwszego rodzaju i transport aktywny drugiego rodzaju. Jeśli źródłem energii niezbędnej dla transportu aktywnego jest hydroliza ATP. trans-port aktywny klasyfikowany jest jako transport aktywny pienszego rodzaju. Jeśli natomiast do aktywnego transportu wykorzystany jako nośnik zostanie urcimień jonów biernie transportowanych, to tramport taki klasyfikowany jest jako transport akr\M ny drugiego rodzaju.

13.2.2. Białka pośredniczące w transporcie przez błony

Za selektywny transport przez błony komórkowe odpowiadają związane z błoną białka integralne i powierzchniowe (ryc. 13.3). Kształt cząsteczek, w tym również makrocząsteczek białek, ogólnie zależy od elektrostatycznych oddziaływań pomiędzy naładowanymi lub polarnymi grupami atomów rozłożonych wzdłuż ich łańcuchów. Te oddziaływania elektrostatyczne mają miejsce pomiędzy poszczególnymi częściami łańcucha białkowego oraz pomiędzy częściami łańcucha białkowego i molekułami ośrodka. Każda zmiana rozkładu ładunku w/dłuż łańcucha lub zmiana polamości jego fragmentów wpływa na zmianę rozkładu sił oddziaływania elektrostatycznego. prowadząc w rezultacie do zmiany kształtu całej cząsteczki bądź do zmiany powinowactwa chemic/ncgo jej fragmentów

Bardzo istotnym czynnikiem, który również wpłynąć może na konformację cząsteczki. jest pole cłcktryc/nc. w obszarze którego molekuła się znajduje. Źródłem pola elektrycznego wpływającego na konformację cząsteczek białka jest różnica potencjałów elektrycznych wyaępujących wewnątrz i na zewnątrz komórki, wynikająca z charakterystycznego rozkładu stężeń jonów w płynie wewnątrz- i zewnątrz-komórkowym (tab. 13.2).

330