201030Image0025

ZARYS CHEMII KOSMETYCZNEJ

W rezultacie dochodzi do kurczenia .się błon komórkowych, wzrostu ciśnienia wewnątrzkomórkowego oraz innych, nieodwracalnych zmian, które prowadzą do obumierania komórki Ponadto przyjmuje się, że aldehydy inaktywują enzymy, reagują z kwasami nukleinowymi oraz działają mutagennie i rakotwórczo. Naturalnie, reakcje takie nic są swoiste dla mikroorganizmu i przebiegają też w makrootganizmie. Z tego też względu aldehydy w zetknięciu z białkami czy też surowicą krwi łub innym materiałem biologicznym szybko tracą swą aktywność.

Konserwantem wyrobów kosmetycznych z grupy aldehydów wykorzystywanym praktycznie jest tylko formaldehyd (aldehyd mrówkowy HCHO), który wykazuje aktywność wobec bakterii i wirusów. Warto nadmienić, że w kosmetyce do tych celów nic może być używany aldehyd glutarowy [OHC-(CH₂)₃-CHO], bezpieczniejszy i mający korzystniejsze właściwości dezynfekujące niż formaldehyd, ponieważ wykazuje właściwość barwienia naskórka.

Formaldehyd jest gazem o ostrej woni. W wodzie rozpuszcza się dobrze, a jego 35-40-pro-centowe wodne roztwory nazywamy formaliną. Jako czynnik konserwujący formaldehyd jest stosowany głównie w szamponach, płynach do kąpieli (0,2%), ale też i artykułach higieny jamy ustnej (0.1-0,2%). Ze względu na możliwość wywołania reakcji alergicznych, drażniący wpływ na skórę i błony śluzowe dróg oddechowych oraz spojówki oczu, istnieje obowiązek informowania o obecności lego konserwantu, gdy jego zawartość w preparacie wynosi ponad 0,05%. Formaldehyd hamuje ponadto sckrecję gruczołów potowych, co wykorzystuje się w kosmetycznych środkach deodorujących (rozdz. 2.2) i przcciwpotnych (rozdz. 3).

W wyrobach kosmetycznych formaldehyd może występować również w postaci związanej. Połączenia takie stopniowo uwalniają go, co jest znacznie wygodniejsze i bezpieczniejsze. Do związków tego typu należy produkt polimeryzacji formaldehydu zwany parafor-maldehydem. Jest to substancja stała, o wzorze H(OCH₂)_nOH («=8-100). W wyrobach kosmetycznych paraformaldchyd, podobnie jak sam formaldehyd, jest czynnikiem koaser-wującym oraz przeciwpotnym i dcodorującym.

Innym połączeniem formaldehydu jest przedstawiona na rycinie 43 Metcnamina, znana też jako: Urotropina, heksamctylenotetramina, HMT, HMTA, Aminoform, Formin, Uritone.

Urotropina ma postać bezbarwnych, drobnych kryształków o słodkawym smaku. Rozpuszcza się dobrze w wodzie i alkoholach. Stosuje się ją jako czynnik konserwujący, ponieważ

Dowicil 200

Ryc.43.

w środowisku wodnym łatwo rozkłada się na amoniak i formaldehyd. Dopuszczalne stężenie Urotropiny w preparatach kosmetycznych wynosi 0,15%,

Pochodną Urotropiny o budowie soli amoniowej jest przedstawiony na rycinie 43 Dowi-cil 200 [Dowicide Q, chlorek N-(3-chloroallilo)hcksamoniowy], Związek ten należy do prze-ciwbaktcryjnych czynników konserwujących, dość często występujących w artykułach kosmetycznych. Dopuszczalne stężenie Dowicilu 200 w preparatach kosmetycznych wynosi 0,2%.

Inne konserwanty kosmetyczne, mające właściwość stopniowego uwalniania formaldehydu, zostaną scharakteryzowane w dalszej części tego rozdziału, podczas omawiania związków heterocyklicznych wywodzących się z imidazolu (ryc. 58,59).

Fenole

Szczególną pozycję wśród kosmetycznych czynników koaserwujących zajmują fenole. Warto tutaj wspomnieć, że skuteczność działania przeciwdrobnoustrojowego samego fenolu została nawet przyjęta za punkt odniesienia, podczas porównywania siły działania innych związków na mikroorganizmy chorobotwórcze. Bakteriobójcze działanie fenolu i jego pochodnych wiąże się z ich zdolnością denaturacji białka bakteryjnego. Sam fenol (ryc. 45) bywa stosowany w kosmetykach w stężeniu do 1% jako czynnik dezynfekujący w mydłach i szamponach. Pomimo silnych właściwości bakterio- i grzybobójczych, zastosowanie fenolu w artykułach kosmetycznych jest jednak ograniczone. Działa on bowiem drażniąco na skórę i błony śluzowe. Bardziej stężone roztwory fenolu mogą wywoływać nekrozę skóry i głębiej położonych tkanek, ponieważ wchłania się się on łatwo nawet przez nieuszkodzone powłoki ciała Z tych właśnie powodów obecność fenolu w preparacie musi być zaznaczona na etykiecie opakowania

Obecnie, jako konserwanty kosmetyczne, głównie są stosowane produkty chemicznej modyfikacji cząsteczki fenolu. Należy zaznaczyć, że już nawet alkilofenole są od niego mniej toksyczne, a jednocześnie wykazują bardziej skuteczne działanie przeciwdrobnoustrojowe. Konserwantem kosmetycznym z grupy ałkilofenoli jest izomer tymolu, 4-izopropylo-3-me-tylofenol (ryc. 44), stosowany w stężeniu 0,1%.

Jednakże podstawowe znaczenie, jako czynniki konserwujące i dezynfekujące z grupy związków fenolu, mają halogenoalkilofenole oraz pochodne fenolu z podstawnikiem aromatycznym w położeniu orlo.

Rozdział 2 37