201030Image0056

ZARYS CHEMII KOSMETYCZNEJ

OH

Ryc. 139.

rozpowszechnienie kwasu pantotenowego w przyrodzie, u człowieka objawy niedoboru witaminy B_s nie występują.

Witamina B_s wchodzi w skład koenzymu A, który z kolei jest czynnikiem acylującym w wielu reakcjach enzymatycznych, m.in. witamina B_s jest niezbędna w procesie przekształcania choliny w acetylocholinę.

Kwas pantotenowy (witamina B₅) wywiera korzystny, regulujący wpływ na funkcjonowanie skóry, gruczołów łojowych, błon śluzowych, gojenie się ran oraz na stany zapalne skóry. U zwierząt obserwowano ponadto, że niedostatek witaminy B₅ prowadzi do wypadania sierści oraz przedwczesnego siwienia. Dlatego witaminę B₅ często stosuje się w kosmetycznych preparatach przeznaczonych do pielęgnacji włosów oraz ciała. Nie potwierdzone dane na temat fizjologicznego działania kwasu pantotenowego wskazują również na jego właściwości przywracania naturalnego koloru włosów, zapobiegania siwieniu oraz opóźniania procesu starzenia

W kosmetyce jest stosowana także witamina B₅ w postaci soli wapniowej (ryc. 140, pan-totenian wapnia, Calpanate, Pantholin).

Pantolcnian wapnia jest substancją białą, higroskopijną, łatwo rozpuszczającą się w wodzie i glicerynie, trudno natomiast w etanolu. Odczyn pH 5-proccntowcgo wodnego roztworu tej soli wynosi 7.2-8.0. Podobnie jak sam kwas pantotenowy, także jego sól wapniowa łagodzi przebieg stanów zapalnych skóry. W kosmetyce pantotenian wapniowy jest używany w postaci wodnych i alkoholowo-wodnych roztworów lub emulsji, w których występuje w stężeniu 0,05-0,5%.

Pochodną kwasu pantotenowego, w którym grupa karboksylowa związku została przekształcona w wyniku redukcji w funkcję alkoholową jest pantenol (ryc. 141). Należy podkreślić, że aktywność witaminową wykazuje jedynie forma prawoskrętna tego alkoholu (Dcxpanlhcnol, panlothcnol, Panthodcrm, Ilopan, Urupan), natomiast nazwa pantenol odnosi się do jego postaci racemicznej.

W kosmetyce pantenol stosuje się szeroko zamiast kwasu pantotenowego, bowiem alkohol ten jest związkiem stabilniejszym, łatwo przenika przez naskórek, skórę właściwą, korzeń i trzon włosa, a następnie ulega przemianie do kwasu pantotenowego o aktywności witaminowej. Właściwości biologiczne pantenolu są wykorzystywane dla łagodzenia oparzeń słonecznych, podrażnień i zaczerwienienia skóry, swędzenia. Jednocześnie pantenol wykazuje korzystny wpływ na stopień hydratacji skóry i włosów. Dlatego też występuje on często również w składzie preparatów stosowanych po opalaniu, kremach na szorstką, suchą, pomarszczoną i popękaną skórę. W artykułach przeznaczonych do pielęgnacji włosów pantenol jest czynnikiem wpływającym na ich pogrubienie, co zmniejsza możliwość zrywania się włosów, zapobiega on również rozdwajaniu się ich końcówek oraz nadaje włosom zdrowy wygląd.

Witamina B₆

Witamina B₆, zwana też pirydoksyną lub aderminą, jest pochodną 3-hydroksy-5-hydro-ksymetylo-2-mctyIopirydyny (ryc. 142) i występuje w trzech postaciach biologicznie aktywnych, różniących się budową podstawnika R w położeniu 4 pierścienia pirydynowego. Wyizolowana z produktów naturalnych witamina B₆ ma budowę pirydoksolu (ryc. 142). Oprócz pirydoksolu, aktywność witaminową wykazują również pirydoksal oraz pirydoksa-mina (ryc. 142), przy czym najbardziej aktywny fizjologicznie jest pirydoksal.

R
HOH2C^Jv.	-OH	Witamina B6
|jjjg		r=ch2oh R=CHO R=CHjNHj	pirydoksol pirydoksal pirydoksam i na

Ryc. 142.

W ustroju pirydoksal ulega fosforylacji do fosforanu pirydoksalu. który jest zaangażowany w wiele reakcji przemian aminokwasów (dekarboksylacji i transaminacji. deaminacji) oraz metabolizm kwasów tłuszczowych. Pokarmowym źródłem witaminy B₆ są drożdże, mięso, wątroba, ziemniaki i jarzyny. Ponieważ witamina B₆ ma znaczący udział w metabolizmie komórek skóry, jej niedobór prowadzi do stanów zapalnych skóry u szczytu nosa oraz

Rozdział 5 99