201030Image0079

ZARYS CHEMII KOSMETYCZNEJ

niki wyłącznic alkilowe. Gcnamin KS 5 oraz chlorek PEG-n stearmoniowy (ryc. 1031 znacznie mniej drażnią skórę i błony śluzowe oraz nie dają niezgodności z tenzydami anionowymi. Jest to istotne, bowiem tenzydy anionowe dość często tworzą bazę myjącą szamponów lub pełnią funkcję emulgatorów.

W celu otrzymania dalszych tenzydów kationowych o zmnicszonych właściwościach drażniących oraz nic wykazujących niezgodności z tenzydami anionowymi, w związkach o wzorach zamieszczonych na rycinach 200 i 201 modyfikowano również alkilową resztę tłuszczową. Korzystne wyniki uzyskano wbudowując w łańcuch węglowodorowy ugrupowania polarne. Efektem tego są wykorzystywane do celów kosmetycznych tenzydy kationowe o budowie alkiloamidowej (ryc. 205.206.209). a także związki, w których cały fragment tłuszczowy tenzydu zastąpiono łańcuchem polioksypropylenowym (ryc. 207) lub polihydroksyalkiloamidowym (ryc. 208).

Zamieszczone na rycinie 205 tenzydy alkiloamidowe wywodzą się z IV-rzędowych N-acy-lo-N',N'-dietyloetylenodiamin, przy czym grupą acylową (R-CO-) jest tutaj reszta kwasu tłuszczowego. Związki te określane są jako tenzydy sapaminowe. Nazwa sapaminy odnosi się do niesymetrycznie podstawionej etylenodiaminy, opisywanej wzorem zamieszczonym na rycinie 204. W kosmetyce sapaminy, w formie octanu lub fosforanu, używane są jako środki zwilżające lub emulgatory aktywne w kwaśnym środowisku.

Ryc. 204. Sapaminy

Metylowanic sapamin za pomocą siarczanu dimetylowego prowadzi do utworzenia związku o budowie typowego tenzydu kationowego (ryc. 205).

W kosmetyce tenzydy sapaminowe są stosowane jako mało drażniące składniki p tów przeznaczonych do pielęgnacji włosów, a także jako emulgatory.

Do związków spokrewnionych strukturalnie z tenzydami sapaminowymi nałeża dowe pochodne N-acylowanej propyleno-l,3-diaminy. Przykładem takich połąi

144

Lanoąuat (ryc. 206), przy czym grupą acylową (R-CO) są tu reszty kwasów występujących w tłuszczach wełny owczej (kwasy wełniane; rozdz. 7.3.1). Lanoąuat jest substancją wykazującą dużą zgodność ze skórą, a przy tym odznacza się on aktywnością przeciwdrobnou-strojową. Ponadto, podobnie jak same tłuszcze wełny owczej, zapobiega on przesuszeniu warstwy rogowej naskórka oraz nadaje skórze gładkość i elastyczność.

CHi

Lanoąuat

R — reszta alkilowa kwasów wełnianych

Ryc. 206.

W kosmetyce Lanoqual jest składnikiem m.in. artykułów do pielęgnacji włosów, preparatów po goleniu oraz płynów do kąpieli.

Innym rozwiązaniem pozwalającym na obniżenie właściwości drażniących tenzydów kationowych typu „quats” (ryc. 200) jest zastąpienie ich alkilowej reszty tłuszczowej przez hydrofobowy łańcuch polioksypropylenowy. Tenzydy takie mają masę cząsteczkową 600--2500, a ich budowę obrazuje przykład chlorku polioksypropylenodietylometyloamoniowe-go (PPG-n diethylmonium chloride, chlorek PPG-n dietylomoniowy), o wzorze przedstawionym na rycinie 207.

■SB
H₃C— N— (CH₂CHO)„H
i m
ch₃	Chlorek PPG-n dietylomoniowy

Ryc. 207.

Chlorek PPG-n dietylomoniowy zaliczany jest do tenzydów kationowych słabo drażniących skórę i błony śluzowe i nie dających niezgodności z detergentami anionowymi. W kosmetyce, podobnie jak inne sole amoniowe, jest on składnikiem szamponów i emulgatorem kationowym.

Od omówionych powyżej tenzydów kationowych budową odbiega 1 V-rzędowa pochodna propylcnodiaminy acylowanej kwasem glukonowym, o wzorze zamieszczonym na rycinie 208. Tenzyd ten (quatcmium-22) występuje w szamponach zawierających detergenty anionowe, gdzie jest zarówno emolientem (rozdz. 12), jak i czynnikiem wpływającym na poprawę wyglądu włosów.

145

Rozdział 7