201030Image0011

ZARYS CHEMII KOSMETYCZNE]

jego intensywność jest znacznie wyższa od występującej w naturalnym promieniowaniu słonecznym (z takim promieniowaniem mamy kontakt np. w solarium).

Jak już wspomniano, szkodliwe dla skóry są przede wszystkim skutki wywoływane promieniowaniem słonecznym UV B (rumień, zmiany w obrębie clostyny, kolagenu i materiału genetycznego). Tym niepożądanym skutkom zapobiegamy przez ochronę skóry preparatami kosmetycznymi zawierającymi filtry, które pochłaniają fototoksyczny zakres promieniowania słonecznego. Jako filtry przeciwsłoneczne najczęściej są stosowane syntetyczne połączenia organiczne, które ntują zdolność absorpcji, szkodliwej dla skóry, krótkofalowej części światła słonecznego, głównie z zakresu UV B. Ponieważ promieniowanie U V A jest także zakresem fotoaktywnym. zdolnym do wywołania pewnych reakcji fototoksycznych i fotoalergicznych, właściwości światłochronne niektórych preparatów kosmetycznych mogą być profilaktycznie rozszerzone również na zakres UV A.

Ze względu na długość fali pochłanianego promieniowania słonecznego UV przez filtr, światłochronne preparaty kosmetyczne można podzielić na dwie grupy.

Do pierwszej grupy nuleżą artykuły absorbujące cały zakres promieniowania słonecznego UV. środki takie są stosowane głównie w przemyśle, przez alpinistów czy też przez osoby ekstremalnie wrażliwe na wpływ promieniowania słonecznego. Są to tzw. filtry szerokoza-kresowe.

Do drugiej grupy należą natomiast filtry kosmetyczne absorbujące selektywnie poszczególne podzakresy promieniowania słonecznego UV. W praktyce kosmetycznej są to najczęściej filtry typu UV B. które stosuje się po to, aby osiągnąć zbrązowicnic skóry bez narażania organizmu na wystąpienie ubocznych skutków „kąpieli" słonecznych. Od filtrów tych wymaga się. aby ich właściwości spektralne pozwalały na pochłanianie 90-98% promieniowania UV B. z jednoczesnym przepuszczaniem pełnego zakresu UV A.

Ze względu na stopień absorpcji promieniowania słonecznego UV przez filtr, kosmetyczne preparaty światłochronne charakteryzują się odpowiednim współczynnikiem ochrony przed słońcem SPF (skin proleciion faelor). Wartość tego współczynnika informuje, ile razy dłuższa ekspozycja na słońce, po zastosowaniu preparatu, wywołuje rumień słoneczny, porównywalny z rumieniem obserwowanym na skórze nic chronionej filtrem UV. Zwykle preparaty kosmetyczne mają współczynnik SPF w zakresie 2-20. Artykuły o współczynniku wyższym natomiast chronią maksymalnie skórę i są określane nawet jako blokery promieniowania słonecznego.

Ogromna większość stosowanych w kosmetyce filtrów UV należy do związków syntetycznych. Z substancji naturalnych, jako filtrów UV w preparatach kosmetycznych, używa się pochodnych hydroksykumaryny i kwasu m-digalusowcgo.

Zdolność absorpcji ultrafioletowej części widma słonecznego wykazują 7-hydroksykuma-ryna (umbeliferon, ryc. 7), a także jej pochodne - octan umbcliferonu (ryc. 7), kwas umbeli-feronooctowy (ryc. 7) oraz 6,7-dihydroksykumaryna (ryc. 7), czyli cskulctyna (eseuletin).

W roli kosmetycznego filtru przeciwsłonecznego, oprócz samej cskuletyny, występuje także jej 6-glukozyd, zwany eskuliną (csculin. cskulozyd, Escosyl). Związek ten pochłania ultrafioletową część widma słonecznego do 370 nm. W miejscu tym warto wspomnieć, że będące izomerycznymi mcloksyfurokumarynami 8-mctoksypsoralcn (8-MOP, 8-MP, xan-thotoxin) (ryc. 8) oraz 5-mctoksypsoralcn (Bcrgaptcn) (ryc. 8). są zaliczane do fotouczula-czy. W kosmetyce 8-MOP wykorzystuje się nawet do oceny skuteczności działania ochronnego filtrów przeciwsłonecznych typu U V A, a także w fotochcmioterapi i biclactwa. Po do-

ustnym zastosowaniu 8-MOP, a następnie naświetlaniu za pomocą długofalowego promieniowania UV, udaje się bowiem czasami wywołać repigmentację ognisk odbarwienia skóry.

Można również nadmienić, że właściwości fotouczulające wykazuje także policykliczna hiperycyna (ryc. 9). występująca w zielu dziurawca. Zaobserwowano m.in., że zwierzęta, których karma zawiera dziurawiec, stają się wrażliwe na światło, co prowadzi do świądu oraz pojawiania się na ich skórze obrzęków.

Do kosmetycznych filtrów UV z grupy połączeń naturalnych jest zaliczany również kwas m-digalusowy (ryc. 10). powstający w procesie hydrolizy garbników.

W preparatach kosmetycznych kwas m-digalusowy jest stosowany w postaci trójoleinia-nu, występującego pod handlową nazwą Solprotex.

Jak zaznaczono wcześniej, zdecydowana większość kosmetycznych filtrów promienio-chronnych należy do związków wytwarzanych syntetycznie. Związki te wywodzą się z różnych grup chemicznych i charakteryzują się specyficzną dla danej substancji szerokością spektralną. Umożliwia to zaszeregowanie ich odpowiednio do filtrów grupy U V A, UV B lub też filtrów szerokozakresowych (UV A+B).

Rozdział I 9