201030Image0120

ZARYS CHEMII KOSMETYCZNEJ

Safrol, czyli I,2-ineiylenodioksy-4-(2-propcnylo)bcnzcn, jest głównym składnikiem (80%) olejku eterycznego sasafra.su, gdzie występuje obok izomerycznego z nim izosafrolu, czyli 1,2-metylcnodioksy-4-( I -propenylo)bcnzcnu. Olejek sasafrasowy ma korzenny zapach i jest stosowany w przemyśle perfumeryjnym. Służy on także do perfumowania mydeł, bowiem odznacza się równocześnie aktywnością przeciwdrobnoustrojową. Należy podkreślić, że ze względu na potencjalne właściwości kancerogenne tego związku, safrolu nic można stosować w preparatach do pielęgnacji dzieci, a w innych jest dopuszczony w stężeniu do 100 mg na kilogram gotowego produktu.

środki zopochowe pochodzenia zwierzęcego

Jak zaznaczono na wstępie, produkty pochodzenia zwierzęcego stanowią nieliczną grupę kosmetycznych środków zapachowych. Należą do nich: ambra, kastoreum, piżmo, cywct, a także indol i skatol.

Ambra jest patologiczną wydzieliną z przewodu pokarmowego kaszalota, wyrzucaną na wybrzeża oceanów, lub pozyskiwaną z zabitych zwierząt. Jest to szara lub brązowa masa

0    konsystencji wosku (</=0,8-0.9), mięknąca w cieple ręki, a jej głównym składnikiem jest ambreina o składzie sumarycznym CjjH^O. Ambra słabo rozpuszcza się w alkoholu, lepiej w tłuszczach. Czysta ambra nie ma zapachu, a powstaje on dopiero w wyniku zachodzących procesów fotooksydacji i autooksydacji. Opisywany zapach ambry jest określany jako balsamiczny. tytoniu i drewna sandałowego. Wyciąg alkoholowy z ambry stosowany był w przemyśle perfumeryjnym jako utrwalacz i „zaokrąglać/.” zapachu olejków perfumeryjnych. Obecnie naturalna ambra jest nieosiągalna, natomiast stosowane są jej substytuty wytwarzane na bazie surowców roślinnych (żywic, balsamów).

Mianem kastoreum określa się wysuszone woreczki gruczołów napletkowych bobra lub ekstra! alkoholowy zawierający wydzielinę tych gruczołów. Rozcieńczone roztwory kasto-rcum mają zapach piżma. Roztwory kastoreum, podobnie jak ambra, są utrwalaczami zapachu w perfumach oraz mogą stanowić dodatek zapachowy do mydeł i pudrów.

Piżmo naturalne otrzymuje się z gruczołów piżmowca, samca antylopy żyjącej w Chinach

1    Tybecie. Piżmo ma postać kruchej masy o silnym amoniakalnym zapachu. Substancja zawiera 0,5-2,07% olejku piżmowego, którego głównym składnikiem jest makrocykliczny keton, zwany muskonem (ryc. 294). Obecnie keton ten jest również wytwarzany syntetycznie.

Alkoholowe roztwory piżma stosuje się do wyrobu perfum. Przed zastosowaniem roztwór taki musi dojrzewać wiele miesięcy, a uzyskany po sezonowaniu ton zapachu jest określa-

₀y jako zwierzęcy, ziemisty i drzewny. Zapach ten w dużym rozcieńczeniu uważa się za pfzyjemny. Ze względu na wysoką cenę. wyciąg piżmowy jest składnikiem wyłącznie luksusowych wyrobów perfumeryjnych.

Wysoka cena piżma naturalnego wpłynęła na opracowanie licznych receptur na wytwa* rzanie piżma syntetycznego, jak i poszukiwanie jego substytutów w świecie roślinnym. Piżma syntetyczne wywodzą się z połączeń należących do różnych grup chemicznych, m.in. nitrowych i nienilrowych pochodnych benzenu, indolu, tetraliny, pochodnych izochromonu, kumaryny, indanu. Przykładowo, podstawowymi składnikami piżma syntetycznego z grupy nitrowych pochodnych benzenu są odpowiednie nitroizobutylotolueny. Ze względu na typ nitro-pochodnej wyróżnia się piżmo ambretowe, piżmo ketonowe oraz piżmo ksylenowe (ryc. 295).

Z substancji pochodzenia roślinnego piżmowym zapachem odznacza się makrocyklicz-ny lakton, zwany eksaltolidem (Exaltolide), występujący w olejku pozyskiwanym z korzenia arcydzięgla. Wzór związku przedstawiono na rycinie 296. Eksaltolid ma konsystencję gęstego oleju, mieszającego się z alkoholem, i jest stosowany jako utrwalacz zapachu perfum.

Cywet jest wydzieliną gruczołów przyodbytniczych cywety i w dużym rozcieńczeniu odznacza się przyjemnym piżmowym zapachem. Jest to półstała masa, nie rozpuszczająca się w wodzie, a częściowo rozpuszczającą się w gorącym alkoholu. Głównym składnikiem cywetu jest niskotopliwy (temp. topnienia 31-32*C). mononicnasycony, makrocykliczny

Rozdział 11 227