201030Image0028

ZARYS CHEMII KOSMETYCZNE]

Ryc. 52.

Bronopol (Bronosol). czyli 2-bromo-2-nitro-1,3-propancliol (ryc. 52), jest ciulem stałym, rozpuszczającym się w wodzie i alkoholach. Dopuszczalne stężenie tego konserwantu w preparacie wynosi 0,1%.

Jak już wspomniano, kosmetycznymi czynnikami konserwującymi są również pochodne alkoholi alifatycznych, w których podstawnikiem jest pierścień aromatyczny. Podstawnik aromatyczny może być związany z łańcuchem węglowym alkoholu bezpośrednio lub przez mostek eterowy. Do pierwszej grupy konserwantów tego typu należą fcnylomctanol, 2,4-di-chlorofcnylomctano! oraz 2-fenyloctanoJ (ryc. 53), do grupy drugiej natomiast 2-fenoksy-etanol i 3-fenoksypropanol (ryc. 54).

Fcnylometanol, zwany także alkoholem benzylowym, ma właściwości przeciwbakteryjne. wpływa on leż hamująco na rozwój drożdży i pleśni. Jako konserwant alkohol benzylowy występuje w stężeniu do I %. Halogenopochodną fenylomctanolu, o podobnych właściwościach i zastosowaniu z kosmetyce, jest 2,4-dichlorofcnylometanol (ryc. 53; alkohol dichloroben-zylowy, Dybenal). stosowany w dopuszczalnym stężeniu do 0,15%. 2-Fcnyloctanol (ryc. 53; alkohol fcnclytowy) jest konserwantem szczególnie skutecznym przeciw bakteriom Gram--ujemnym. W kosmetyce alkohol ten bywa stosowany również jako rozpuszczalnik barwników eozynowych (rozdz. 18), a jego estry należą do substancji zapachowych (rozdz. 11).

Fcnoksyctanol (Phcnoxethol, Phenoxctol), którego wzór przedstawiono na rycinie 54, jest kosmetycznym konserwantem, występującym w wodach do twarzy, kremach i szamponach. Alkohol ten jest ponadto używany w kombinacji z innymi związkami o działaniu przeciw-drobnoustrojowym (np. solami amoniowymi) w konserwantach złożonych, a także jako rc-pellent. Podobne zastosowanie znalazł 3-fenoksypropanol (ryc. 54).

Oba omówione konserwanty fcnoksyaikohólowe są używane w dopuszczalnym stężeniu do 1%.

Na zakończenie należy podkreślić, że z grupy wymienionych czynników przcciwdrobno-ustrojowych o budowie alkoholowej Bronopol (ryc. 52) oraz 2-fenoksyetanol (ryc. 54) mogą być również składnikami aktywnymi deodorantów (rozdz. 2.2).

Związki rtęci

W porównaniu z solami nieorganicznymi rtęci, połączenia organiczne wykazują mniejszą tendencję do kumulowania się w organizmie i są bezpieczniejsze.

Organiczne połączenia rtęci występują w artykułach kosmetycznych jako czynniki konserwujące o właściwościach bakterio- i grzybobójczych. Do celów kosmetycznych stosuje się połączenia, w których rtęć jest związana z rodnikiem alkilowym lub arylowym. W roztworach wodnych związki tego typu jonizują wytwarzając reaktywny kation alki!o(arylo)rtę-ciowy (R—Hg*. ryc. 55), mający właściwość blokowania grup tiołowych enzymów i białek drobnoustrojów (ryc. 55).

R—Hg—X -	| R—Hg" + ||
Enzym—SH + R—Hg^+ -	-► Enzym—S—Hg—R + H^+

Ryc. 55. Blokowanie grup tlolowych enzymów przez związki rtęci

Z grupy organicznych związków rtęci w kosmetyce są stosowane tiomersał (Thiomersal, Mcrthiolatc, Mcrzonin. Vitascptol). czyli sól sodowa kwasu 2-etylortęciotiosalicylowego (ryc. 56), oraz octan fenylortęciowy (ryc. 57). znany też jako: wolpar (Volpar), Phenylmcr-curic Acetale, PMA, PMAC, PMAS.

Oprócz wysokiej aktywności bakteriobójczej i przeciwgrzybiczej. istotną zaletą organicznych połączeń rtęci jest brak działania drażniącego, nawet wobec błon śluzowych. Dlatego też tiomersa! i wolpar występują w kosmetykach dekoracyjnych do oczu. Oba konserwanty są stosowane w dopuszczalnym stężeniu do 0,007%, w przeliczeniu na rtęć.

Rozdział 2 43