201030Image0038

zarys chemii kosmetycznej

tłuszczowych oraz amoniaku. Przyjmuje się, że skuteczności!) deodorującą wymieniacze i jonowe dorównują deodorantom o przcciwbakteryjnym sposobie działania.

2.3. Środki przedwłupieżowe

Łupież jest schorzeniem dotyczącym owłosionej skóry głowy, przy czym doicgl iwość ta ; nic omija nawet osób przesadnie dbających o higienę. Łupieżem dotkniętych jest bowiem ( około 18% populacji kobiet i około 30% populacji mężczyzn. Schorzenie to objawia się nic- 1 naturalnie dużym złuszczantcm się owłosionej skóry na powierzchni głowy.

Na zjawisko powstawania łupieżu nakłada się wiele czynników endogennych, a ponad- i to nie bez znaczenia jest również wiek człowieka czy też pora roku. Szczególne nasilenie lu- | pieźu obserwuje się bowiem między 20. a 40. rokiem życia oraz w zimie. Przypuszczalnie, I istnieje również związek pomiędzy nadmiernym wytwarzaniem i wydzielaniem związków I tłuszczowych przez skórę oraz przedwczesnym wypadaniem włosów a skłonnością do lu- I pieżu. Przyjmuje się, że powstawaniu łupieżu sprzyjają następujące czynniki:

a) podwyższona mitoza skóry owłosionej,

b) podwyższona sckrccja gruczołów łojowych,

c) nasilona aktywność mikroorganizmów w obrębie powierzchni skóry objętej łupieżem. 1

Wysoka aktywność mitotyczna skóry głowy prowadzi do niepełnej kcratynizacji warstwy I

rogowej. Poszczególne fragmenty złuszczająccj się skóry tworzą — w wyniku zlepienia się I łojem skórnym - większe, widoczne gołym okiem łuski, składające się z około tysiąca kor-ncocytów. Przy pojawiającej się jednocześnie podwyższonej aktywności gruczołów łojo- i wych, na powierzchni skóry głowy powstają warunki sprzyjające rozwojowi mikroorgani- I zmów. Zaangażowane w proces ten drobnoustroje przejawiają aktywność lipolityczną. I Wywołana przez nie lipoliza prowadzi do uwalniania ze związków tłuszczowych wolnych i kwasów tłuszczowych, których wzrost stężenia może wywoływać podrażnienia, świąd 1 i odruch drapania się. Wszystko to razem sprawia, że osoba z widocznymi oznakami łupie- I żu nie jest korzystnie odbierana przez otoczenie.

Uciążliwość związaną z widocznymi skutkami łupieżu łagodzi stosowanie kosmctycz- I nych preparatów przeciwłupieżowych, które są dostępne na rynku, głównie w postaci szam- I ponów. Przyjmuje się, że obecnie około 20-30% znajdujących się w obrocie szamponów ma w swoim składzie składniki działające przeciwłupieżowo. Niestety, te preparaty nic usuwa- I ją skutecznie przyczyn wywołujących tworzenie się łupieżu, a są w stanie jedynie ograniczyć jego widoczne objawy.

Aby efekty łagodzenia skutków łupieżu były odczuwalne, aktywne składniki kosmetycznych preparatów przeciwłupieżowych powinny odznaczać się wielokierunkowym profilem aktywności biologicznej. Przede wszystkim powinny one regulować proces tworzenia się warstwy komeocytów skóry owłosionej, normalizować sekrecję gruczołów łojowych, ha- I mować aktywność bakterii odpowiedzialnych za podwyższoną lipolizę związków tłuszczo- j wych oraz działać keratolitycznie i kcratoplastycznie. Podczas poszukiwania przyczyn łupieżu zaobserwowano ponadto, że u osób dotkniętych tym schorzeniem występuje ze szczególnie dużym nasileniem jednokomórkowy grzyb drożdżopodobny (Pityrosporuni wale), charakteryzujący się wysoką aktywnością lipolityczną. Grzyb ten normalnie egzystuje saprofitycznie na owłosionej skórze głowy, lecz u ludzi dotkniętych łupieżem jego

Rozdział 2

występowanie w obrębie ognisk łupieżu wzrasta 10-20-krotnie. Dlatego też w kosmetycznych artykułach przeciwłupieżowych powinny również występować środki charakteryzujące się aktywnością przeć i wgrzy bieżą.

Oczywiście składniki kosmetycznych artykułów przeciwłupieżowych nie mogą być substancjami cytostatycznymi, których aktywność hamowałaby podwyższoną mitozę naskórka. Jednak niektóre źródła (8) - w odniesieniu do wielu substancji zaliczanych do środków przeciwłupieżowych - sugerują, że mogą one wykazywać także działanie cytostatyczne.

Aktywne składniki kosmetycznych preparatów przeciwłupieżowych wywodzą się z pochodnych kwasu IO-undccylcnowcgo. N-tlcnku pirydyny, fenolu, imidazolu. Do substancji takich należą ponadto siarka i jej połączenia organiczne, kwas salicylowy (ryc. 40) oraz surowce roślinne. Wymienione substancje są składnikami przede wszystkim szamponów przeciwłupieżowych.

Pochodne kwasu 10-undecylenowego

Sam kwas 10-undecytenowy (ryc. 38) ma postać masy o temperaturze topnienia 25*C. Działa on przeciwbakteryjnie oraz przcciwgrzybiczo, jednakże zastosowanie kwasu unde-cylcnowego w kosmetyce ogranicza jego zapach, przypominający woń potu. W szamponach przeciwłupieżowych zastosowano natomiast mieszaninę soli potasowej lego kwasu z działającym osłaniająco hydrolizatem kolagenowym. W preparatach przeciwłupieżowych kompozycja taka występuje pod nazwą handlową Lamcpon UD.

W przeciwieństwie do samego kwasu undecylenowcgo jego amidy (ryc. 90). przy zachowanym profilu aktywności biologicznej, są praktycznie bez wonne i doskonale tolerowane przez skórę. W preparatach przeciwłupieżowych amidy kwasu undecylenowcgo występują pod nazwami handlowymi: Rewocide. Fungicidc, Contradan A. Związki te mogą być ponadto składnikami kosmetycznych preparatów przeznaczonych do pielęgnacji stóp oraz higieny osobistej.

Amidy kwasu 10-undecylenowego

R=H. RjS-CHjCHjOH Fungicid UMA (monoctanoloamid kwasu undecylenowcgo). R=R_|a-(CH_JCHjO)_)IH Fungicid DA (oksyctylenowany amid kwasu undecylenowcgo).

R=H. RjCs-CHjCHj-O-CO-CHj-CH-COONa (Sól dLsodowa sulfoburswynianu monoctano-I Iamidu kwasu undecylenowcgo)

SOjNa

________’____

Ryc. 90.

Rozdział 2