201030Image0146

ZARYS CHEMII KOSMETYCZNE]

oraz papaina, będąca roślinnym enzymem proteolitycznym. Wymienione enzymy mogą być obecne zarówno w pastach do zębów, jak i artykułach do czyszczenia protez zębowych.

Pasty do zębów muszą mieć przyjemny smak, aby ten czynnik zachęcał również do ich częstego używania. Dlatego też „kredowy" posmak występujących tam substancji czyszczących oraz gorzki smak wywołany obecnością ten żydów jest maskowany za pomocą słodzików, takich jak: sacharyna (ryc. 148), acesulfam (ryc. 149), cyklamat (ryc. 150), aspartam (ryc. 151), glicyryzyna (ryc. 154) czy też mannit, ksylit, sorbit.

Substancjami wiążącymi składniki stałe i płynne, oraz zagęszczającymi, w pastach do zębów są połączenia z grupy hydrokoloidów (etery celulozy, żelatyna, alginiany, tragakanta, pektyny, agar, poliakrylany, poliwinylopirolidon), których właściwości omówiono w rozdziale 10. Wysychaniu past do zębów zapobiegają natomiast mannit, sorbit, gliceryna czy też glikol propylenowy-1.2.

W składzie past do zębów i wód do ust mogą znajdować się także substancje aktywne biologicznie o specyficznym przeznaczeniu. Do substancji takich można zakwalifikować sól morską, występującą w charakterze czynnika przekrwiennego (rozdz. 18), czy też związki działające przeciwzapalnie. Składnikami przeciwzapalnymi mogą być: azuleny (ryc. 345), a-bisabolol (ryc. 346), kwas glicyrytynowy lub alantoina. Właściwości i kosmetyczne zastosowanie alantoiny (ryc. 100) omówiono w rozdziale 3, poświęconym antyperspirantom i adstringentom, a kwasu glicyrytynowcgo (ryc. 154) w rozdziale 6.

Azuleny wywodzą się z układu bicyklo[0,3,5]dekapentanu. W kosmetykach są stosowane chamazulen, czyli 1,4-dimetylo-7-etyloazulen oraz gwajazulen, czyli I,4-dimctylo-7-izo-propyloazulen (ryc. 345).

Chamazulen (dimethulene) występuje w olejkach eterycznych rumianku, krwawnika, piołunu, gwajazulen (Eucazulen, Kessazulen) jest natomiast składnikiem olejku gwajakowego, eukaliptusowego, gardenii, ale otrzymuje się go także na drodze syntezy. Azulenom przypisuje się właściwości przeciwzapalne, przeciwalergiczne i regenerujące.

Przykładowo, gwajazulen jest niskotopliwą substancją, przechodzącą w temperaturze około 30'C w niebieski olej, mieszający się z alkoholami, węglowodorami, tłuszczami, olejem mineralnym, wazeliną, olejkami eterycznymi, tłuszczem owczej wełny, nie rozpuszczający się natomiast w wodzie i glicerynie. Ze względu na profil kosmetyczno-farmakologicz-

ny. gwajazulen występuje w artykułach do pielęgnacji jamy ustnej, w kremach ochronnych oraz w preparatach przeciw oparzeniom słonecznym. Podobne właściwości fizykochemiczne i zastosowanie w kosmetyce ma chamazulen.

W olejku eterycznym rumianku i krwawnika, oprócz cham azulenu, występuje również III-•rzędowy, oleisty, mieszający się łatwo z etanolem i olejami alkohol, zwany a-bisabololem (Camilol, Dragosantol, Hydagen B), o wzorze przedstawionym na rycinie 346.

\

Przyjmuje się, że bisabolol jest głównym czynnikiem przeciwzapalnym wymienionych olejków eterycznych. W kosmetyce bisabolol jest stosowany w wodach do ust i pastach do zębów, a także w preparatach do pielęgnacji skóry wrażliwej, mydłach płynnych, preparatach przeciw oparzeniom słonecznym, preparatach po goleniu i artykułach do pielęgnacji dzieci.

Jak już wspomniano, oprócz past do zębów, dość skuteczne w codziennej higienie jamy ustnej i zębów są płyny do płukania ust, które działają lekko dezygtfcująco, aromatyzująco oraz odświeżają oddech. Kosmetyczne wody do ust są roztworami alkoholowymi, alkoho-lowo-wodnymi lub wodnymi, zawierającymi do 5% olejków eterycznych. W preparatach mających formę roztworów wodnych niezbędna jest więc obecność solubilizatorów, którymi są tenzydy niejonogenne. Z tenzydów takich zastosowanie znajdują oksyetyłenowane estry tłuszczowe sorbitanu (ryc. 231; Polysorbat 60,20), będące doskonałymi emulgatorami typu o/w, zaliczanymi do substancji niedrażniących oraz mało toksycznych (LDy, dla szczura wynosi —39 g/kg). Produkt handlowy Polysorbatu musi być jednak wolny od dioksanu- 1,4, którego ewentualna obecność związana jest z procesem oksyetylenowania estrów tłuszczowych sorbitanu. Innymi bezsmakowymi tenzydami niejonogennym występującymi w wodach do ust są poloksamery (ryc. 199), z których najczęściej do takich celów wykorzystywany jest poloksamer 407 (LDjq związku wyznaczone dla szczura wynosi 15,4 g/kg).

Występujące w wodach do ust olejki eteryczne są z reguły tak dobrane, aby jednocześnie spełniały funkcję czynnika aromatyzującego i dezynfekującego. Dlatego też, podobnie jak w pastach do zębów, w wodach do ust stosuje się olejki: miętowy, anyżowy, koprowy, kminkowy, eukaliptusowy, goździkowy, cynamonowy i tatarakowy. Zamiast samych olejków eterycznych mogą być zastosowane ich składniki czynne o działaniu przeciwdrobnoustrojowym [mentol (ryc. 273) i jego octan, tymol (tab. VI), karwaJcrol (lab. VI). anetol (lab. VI). eugenol (tab. VI), cyneol (ryc. 273)], sangwinaryna (ryc. 344), lub wywierające taki efekt związki syntetyczne [Salol (tab. III, rozdz. 1.2), glukonian chlorheksydyny (ryc. 83), sole amoniowe - sacharynian benzalkoniowy (ryc. 72). chlorek cetylopirydyniowy (ryc. 342)].

Rozdział 19 279