201030Image0036

ZARYS CHEMII KOSMETYCZNEJ

Sama chlorheksydyna słabo rozpuszcza się w wodzie, a jej roztwory reagują silnie alkalicznie. Sole chlorheksydyny (dioctan, diglukonian, dichlorowodorek) są natomiast rozpuszczalne w wodzie i bardzo dobrze tolerowane przez skórę oraz błony śluzowe, co pozwala na ich stosowanie w deodorantach przeznaczonych do higieny osobistej. Zaletą tego związku jest również długi okres aktywności przeciwdrobnoustrojowej oraz niewykazywanie niezgodności z mydłami. Chlorheksydyna jest używana również jako konserwant i czynnik dezynfekujący w higienie jamy ustnej (rozdz. 2.1 i rozdz. 19). W artykułach kosmetycznych sole chlorheksydyny mogą występować pod ogólną nazwą handlową Arlacide lub też, w zależności od typu soli, mają nazwy specyficzne - dioctan (Chlorasept 2000, NoIvasan), czy też diglukonian (m.in. Chlorhexamed, Bacticlens, Corsodyl, Gingisan, Hibiclens, Hibi-tal. Peridex. Rotersept, Stcrilon. Unisept).

Innymi związkami przeciwbakteryjnymi. które w wyrobach kosmetycznych występują zarówno jako czynniki deodorujące, jak i konserwujące, są triklokarban oraz Bronopol.

Właściwości przeciwdrobnoustrojowe triklokarbanu (Triclocarban, TCC, Cutisan, Nobac-ter, Solubactcr). czyli 3,4,4'-trichlorokarbanilidu (ryc. 84), często są wykorzystywane w kosmetycznych preparatach dcodorujących (mydłach) oraz innych artykułach myjących, gdzie związek ten jest jednocześnie czynnikiem antyseptycznym i dezynfekcyjnym.

Ryc. 84.

Bronopol. druga z wymienionych substancji deodomjących, jest pochodną propandiolu, a wzór tego połączenia przedstawiono już w rozdziale 2.1 (ryc. 52).

Działanie dcodorujące wykazują także niektóre połączenia z grupy tenzydów kationowych i amfotenzydów (rozdz. 7.1.3). Właściwości i zastosowanie tenzydów kationowych (soli amoniowych) w kosmetyce omówiono szerzej w rozdziale 7.2, a także w części poświęconej konserwantom (rozdz. 2.1). Podkreślono tam, że w artykułach kosmetycznych sole amoniowe mogą występować w roli czynników przeciwdrobnoustrojowych w deodorantach, szamponach, artykułach do pielęgnacji jamy ustnej i zębów, a także jako substancje emulgujące i antystatyczne. Przykładem tenzydu kationowego występującego w deodorantach jest Laudacit, czyli bromek etylodimetylododecyloamoniowy (ryc. 85).

Ryc. 89.

Z grupy amfotenzydów (rozdz. 7.1.3) w preparatach deodorujących są wykorzystywane połączenia wywodzące się z szeregów alkilobetainy oraz alkiloamidobetainy. których budowę opisuje wzór ogólny przedstawiony na rycinie 86.

CH3 0
Mli
	Alkilobetainy R(R") - alkilowa reszta tłuszczowa
GH3 •	Alkiloamidobetainy R=-(CHj)j-CONHR'

Ryc. 86.

Należy podkreślić, że amfotenzydy betainowe, ze względu na ich działanie przeciwbak-teryjne oraz właściwości łagodnego detergentu, należą do składników często występujących w preparatach przeznaczonych do higieny osobistej.

Ze związków przeciwbakteryjnych pochodzenia naturalnego w deodorantach jest stosowany kwas usninowy (ryc. 87) oraz niektóre olejki eteryczne.

Kwas usninowy (usnein, Usniacin), wywodzący się z dibenzofuranu, jest szczególnie aktywny wobec saprofitycznie egzystujących na skórze bakterii Gram-dodatnich (Staphylo-coccus aureus, Propinibacterium acnes). Jest on ciałem stałym, barwy żółtej, trudno rozpuszczającym się w wodzie. Nieco łatwiej natomiast rozpuszcza się w wodzie sól monosodowa związku, występująca w postaci dihydratu.

Kwas usninowy może być składnikiem preparatów deodorujących. przectwłupieżowych, przeciwtrądzikowych. a także artykułów do pielęgnacji jamy ustnej i stóp. W praktyce wykorzystuje się ekstrakty kwasu usninowego z surowca roślinnego (np. porostu Usnea bar-bata). Wyciągi takie zawierają do 30% kwasu usninowego. obok innych kwasów porosto-

Rozdział 2 59