332 (5)

czerwonego żaru. Muszą więc być odporne na odpuszczające dzia. łanie ciepła i w związku z tym zawierać dużo węgla (0,8+1,4%) I i pierwiastków węglikotwórczych, które wywołują twardość wtór. ną (w sumie do 30%). Zawierają ok. 4% Cr, 1,2+4,5% V oraz wolfram (2+19,5%); większość z nich także molibden (1+10%), a nie. które kobalt (5+10%).

14.59. Jakie stale szybkotnące przewiduje Polska Norma?

Polska Norma przewiduje 10 stali, które dzieli się na następujące grupy:

wolframowe: SW18 (0,8% C i ok. 18% W) i SW12C (1,1% £ I i ok. 12% W);

wolframowo-molibdenowe: SW7M (6,6% W i 5% Mo), SW2M5 (1,8% W i 5% Mo) - obydwie ok. 0,9% C; wolframowo-kobaltowe: SKC (12% W i 5% Co), SK5 (12% W i 5% Co),

Pozostałe są wieloskładnikowe. Są to SK5V (wolframowo -kobaltowo-wanadowa), SK5M (wolframowo-molibdenowo-kobal-towa), SK8M (molibdenowo-kobaltowa) i SK10V (wolframowo -wanadowo-mobbdenowo-kobaltowa).

Wszystkie stale szybkotnące zawierają ok. 4% Cr i wanad (1+2%), a z literą V - 3+4,5% W.

14.60.    Jaka jest rola poszczególnych pierwiastków stopowych w stalach szybkotnących?

Węgiel jest składnikiem węglików i dlatego jego zawartość wzrasta ze wzrostem zawartości pierwiastków węglikotwórczych (np. w stalach SK5V, SK10V). Zadaniem chromu jest zapewnienie odpowiednio dużej hartowności stali. Wolfram i molibden tworzą węgliki pierwotne bardzo odporne na ścieranie, a przy odpuszczaniu - dyspersyjne węgliki M₂C, które silnie umacniają stal i wywołują twardość wtórną. Kobalt nie tworzy węglików, ale zmniejsza ilość austenitu szczątkowego oraz skłonność do odpuszczania i wykruszania węglików, poprawiając w ten sposób właściwości skrawające narzędzi. Wanad tworzy trudno rozpuszczalne i bardzo twarde węgliki typu MC, które utrudniają rozrost ziarna austenitu podczas austenityzowania i przy odpuszczaniu również powodują twardość wtórną.

14.61.    Na czym polega obróbka cieplna stali szybkotnących?

Przed przeróbką plastyczną wlewki ze stali szybkotnących poddaje się wyżarzaniu homogenizującemu, w celu ujednorodnienia ich składu chemicznego. Następnie stosuje się kucie w temp

332