35 (322)

WŁAŚCIWOŚCI SZKŁA    35

szkła wyznacza się ją w ten sposób, że szkło w tym punkcie powinno mieć lepkość wynoszącą 10^{1 2}P. Dla różnych gatunków szkła temperatura topnienia będzie różna.

Przejście ze stanu plastyczności do stanu kruchości również nie występuje wyraźnie. Jako temperaturę rozgraniczającą oba obszary przyjmuje się tzw. temperaturę przemiany³) (transformacji) i oznacza się ją przez T_g.

W zakresie tej temperatury następuje dobrze widoczne zagięcie krzywej przedstawiającej zależność współczynnika rozszerzalności szkła od temperatury.

Bardzo duże znaczenie praktyczne ma temperatura powolnego zanikania naprężeń⁴) oraz temperatura szybkiego zanikania naprężeń.

Temperatura powolnego zanikania naprężeń (ang. — strain point) T_s oznacza temperaturę, w której naprężenia w szkle zanikają w ciągu 15 godz. Lepkość szkła w tej temperaturze wynosi rj = 10¹⁴’⁶P.

Temperatura szybkiego zanikania naprężeń (ang. — annealing point) T_a jest to temperatura, w której naprężenia w szkle zanikają w ciągu 15 min. Lepkość szkła wynosi w tej temperaturze r\ — 10^13>4P.

Temperatura mięknięcia T_m jest to temperatura, w której pręcik szklany o średnicy 0,5 -4- 1 mm i długości 22,9 cm wydłuża się pod własnym ciężarem z prędkością 1 mm/min. Górna część pręcika o długości 10 cm nagrzewana jest w pewien określony sposób w piecu. Narastanie temperatury powinno ' przebiegać z prędkością 5°C/min. W przypadku szkieł o gęstości bliskiej 2,5 temperatura ta odpowiada lepkości t] = 10⁷’⁶P.

Obszar obróbki jest to zakres temperatur, w którym szkło jest formowane pod wpływem różnych procesów. Dolna granica tego obszaru odpowiada lepkości rj = 10³ -4- 10⁴P. Górna granica natomiast — lepkości powyżej 10°P. Często przyjmuje się obszar obróbki w granicach 10⁴ -h 10⁷-⁶P ³).

Szkła, które charakteryzuje szeroki obszar obróbki, noszą nazwę szkieł „długich", natomiast szkła o wąskim obszarze obróbki określane są jako szkła „krótkie”.

3*

1

W literaturze technicznej temperatura przemiany nie jest zdefiniowana jednoznacznie. Przytaczane definicje o charakterze opisowym nie są ścisłe. Najkorzystniejsze wydaje się przyjęcie T_e jako temperatury granicznej, w której odprężanie trwa nieskończenie długo. W tym przypadku T_B leży nieco poniżej T* (odprężanie 15-godzinne). Dla uproszczenia można przyjąć, że T_e = T_s (lgr] — — 14,6). Poza tym temperatura przemiany nie jest temperaturą krytyczną dla szkła i dlatego lepiej zastąpić ją pojęciem „obszaru przemiany".

2

)    W obszarze plastyczności siły działające powodują odkształcenia nieodwracalne (prawo Hooke’a nie jest spełnione). W obszarze tym naprężenia wewnętrzne wynikające z nierównomiernego kurczenia lub rozszerzania się szkła mogą być usunięte po dłuższym okresie czasu wskutek innego ułożenia się cząsteczek.

3

)    Według dawniejszych sformułowań obszar ten zawarty jest w granicach

4

10⁵-ł- lO^op.