370 (18)

pretacji etymologicznej) do kontaminacji (nie odgrywa w niej zbyt wielkiej roli relacja: wyrazy mocne - wyrazy słabe)*. Wszystko zdaje się świadczyć na korzyść poglądu że pewne podobieństwo między tymi zjawiskami istnieje głównie, jeżeli nie wyłącznie, pod względem formalnym.

Wyniki studiów Grabiasa nad paronimią wskazują, że istotnymi właściwościami tego zjawiska są: „podobieństwo dźwiękowe komponentów i zmiana znaczeń jednego z nich przy braku zmian formalnych (np. d\ti\. piwonia ‘piwo’)”⁹. Zaznacza on jednak, że „wraz z podobieństwem dźwiękowym mogą niekiedy zachodzić motywacje znaczeniowe (np. slang, końcówki ‘kończyny’)”¹⁰. Dzięki tego rodzaju ustaleniom wyraźniej przedstawia się różnica, jaka istnieje między paronimią a kontaminacją.

4.    W wielu publikacjach pisze się o trudnościach w definiowaniu tego, co nazywa się kontaminacją, o tym, że materiał językowy dotyczący tego zjawiska jest znacznie zróżnicowany, że często trudno jest dokładnie poklasyfikować i jednoznacznie określić przynależność poszczególnych okazów (czy też ich zespołów) do kontaminacji lub do zjawisk do tego procesu zbliżonych. Wskazana jest w tym względzie duża ostrożność.

Różnice między wspomnianymi wyżej trzema zjawiskami, tzn. między kontaminacją, tzw. etymologią ludową i paronimią, stają się bardziej wyraziste, gdy także przyjmiemy to, że proces kontaminacji - w przeciwieństwie do tzw. etymologii ludowej i paronimii (porównuje się je zwykle z tzw. kontaminacją leksykalną) - dotyczy różnych systemów cząstkowych (różnych poziomów) języka. Bardzo ważną zatem cechą odróżniającą w ogóle kontaminację od wielu zjawisk pokrewnych jest właśnie to, że nie ogranicza się ona do słowotwórstwa (i w konsekwencji do leksyki), lecz obejmuje również inne systemy cząstkowe (poziomy) języka^{1 2}.

5.    Kontaminacja jest szeroko rozumianą derywacją (więc derywacją występującą na różnych poziomach języka). Należy też zaznaczyć, że bardziej uzasadniony niż termin kontaminacja leksykalna jest termin kontaminacja słowotwórcza (powstawanie nowych jednostek leksykalnych pewnego typu) w przeciwieństwie np. do kontaminacji fleksyjnej, składniowej itd.

6.    Niektóre kontaminację nie mające podłoża patologicznego związane sąz pewnymi chwilowymi zaburzeniami w realizacji systemu językowego (chodzi tu np. o pewien

1

* Według Grabiasa, „proces kojarzenia w wypadku etymologii ludowej przebiega [...] zawsze od wyrazów słabych do wyrazów mocnych” (zob. S. Grabias, O ekspresywności języka, op.cit., s. 164; idem, Paronlmia..., op.cit., s. 80).

⁹    S. G r a b i a s, Paronimia..., op.cit., s. 81.

¹⁰    Ibidem.

2

   Inaczej np. Z. G o ł ąb, A. H e i n z, K. P o 1 a ń s k i, Słownik terminologii językoznawczej. Warszawa 1968, s. 299. Kontaminacja została tu określona tylko jako „zjawisko morfologiczne”. Por. Z. Zagorsku W sprawie kontaminacji, op.cit., s. 133 i n. A. S z u 1 c (Podręczny słownik językoznawstwa stosowanego. Dydaktyka języków obcych. Warszawa 1984, s. 121) pisze w związku z hasłem kontaminacja: „Nowa forma językowa powstała wskutek skrzyżowania się dwu form tego samego języka, wykazujących jakiś element wspólny”.