37 (392)

37

§47. Dalsze samogłoski nosowe

Oprócz znanych dwóch samogłosek nosowych, przedniej i tylnej, słyszymy niekiedy w polszczyźnie i inne, jakkolwiek w pisowni nie są one oddawane specjalnymi literami. W wyrazach takich, jak awans, mezalians, danser, dystans, fajans, translokacja, transport, oranżeria, kamfora, tramwaj, na miejscu znaków an, ani wymawiamy i słyszymy często ą. Jest to samogłoska nosowa, odpowiadająca ustnej a. Położenie języka dla niej jest wyraźnie niższe niż dla a, a więc stosunek taki sam, jak w wypadkach dotychczasowych. Gdyby wymówić samogłoskę ustną z położeniem języka dla ą, otrzymalibyśmy ogromnie głębokie a, nie istniejące w mowie polskiej.

W podobnych wypadkach słyszymy z ust Polaka ą, jak w wyrazie munsztuk, triumf, triumfalny, kunsztowny, a także nawet y, w wyrazie rynsztok. W wyrazach takich, jak instynkt, inspektor, winszować, powinszowanie,    jest wy

raźnie złożony z i i rezonansu nosowego,) przy którym język ma odległość ód podniebienia jak dla y mniej więcej.

Nie można twierdzić, że się zawsze słyszy nosówki we wszystkich wymienionych wypadkach. Za poprawniejszą uważana jest wymowa dokładnie trzymająca się pisowni. Jednak z pewnością wymawianie tutaj samogłoski nosowej jest naturalną tendencją w mowie polskiej, nieuzasadnione pochodzeniem obcym tych wyrazów, a dowodem tego fakt, że w tych obcych wyrazach tylko wtedy słyszymy z ust Polaka nosówkę, gdy po niej następuje spółgłoska szczelinowa (por. § 48).

Przytoczmy przykłady dla q: konsekwentny, Konstanty, Konstancin, konsternacja, konstelacja, konserwatorium, konsul, monstrum, monstrualny, nonsens, ponsowy, konflikt, Konfucjusz, konwalia, konwenans, konwulsja, konwikt, konwent, komfort, koncha.

Przykłady na e: intensywny, kondensator, kredens, nonsens, pen 8 ja, sensacja, benzyna, cenzor, cenzura, recenzja, recenzent.

O ile nie ma następującej głoski szczelinowej, wymawiamy inaczej, tj. zgodnie z pisownią: horyzont, koncesja, kondycja, kontredans, kontyngent, bombonierka, kompromis, kompot, komplikacja, pompa; dentysta, element, moment, sakrament, tendencja, temperament, stempel; awantaż, awantura, bandyta, fantazja, bambus, kandydat, kandelabr, Konstancin, lampa, rampa; bunt, funt, grunt, fundament, uncja; cynk, tynk, cyngiel, syndykat, ryngraf; interes, Indult, ingerencja, winda itd.