38 39 (39)

38 CłfU I. Wprinadirnk do ekonomii

Względnie wolno i z zahamowaniami przebiega proces prywatyzacji. Ciągle jeszcze toczą się dyskusje i spory dotyczące m.in. następujących problemów¹:

•    jakie są granice prywatyzacji, czego nic należy prywatyzować (np. poczta, pony morskie i lotnicze, część stacji telewizyjnych, niektóre fabryki zbrojeniowe, koleje, przesyłowe linie energetyczne, niektóre banki, podstawowe jednostki służby zdrowia, większość szkół):

•    jakie formy prywatyzacji powinno się preferować: łzw. prywatyzację powszechną. kapitałową czy tworzenie spółek pracowniczych;

•    jaki może być udział kapitału zagranicznego w prywatyzacji i do jakich dziedzin kapitał ten powinien mieć ograniczony dostęp (np. zakup ziemi, banków, środków masowego przekazu):

•    co jest ważniejsze w procesie prywatyzacji: uzyskanie wysokiej ceny sprzedaży przedsiębiorstwa państwowego czy zobowiązanie inwestora do rozwijania kupionego przedsiębiorstwa;

•    czy należ)' najpierw zrestrukturyzować przedsiębiorstwa państwowe, aby można było sprzedać je po wysokiej cenie (skąd jednak wziąć na to środki i jak zapewnić efektywne ich wykorzystanie), czy też sprzedawać słabe, niezrestruk-t u ryzowane przedsiębiorstwa po niskiej cenie:

•    czy w pierwszej kolejności sprzedawać przedsiębiorstwa efektywne, czy raczej deficytowe.

Mimo tych dylematów i kontrowersji zakres prywatyzacji sektora państwowego jest coraz większy. Jednak jeszcze w 2004 r. były takie dziedziny, w który ch prywatyzacja dopiero się rozpoczynała, np. górnictwo węgla, hutnictwo, ciężka chemia, przemysł zbrojeniowy, telekomunikacja, energetyka. Największe możliwości prywatyzacji w 2004 r. i następnych latach występują w energetyce. Będzie to zapewne główne źródło dochodów państwa z tytułu prywatyzacji (dochody z pry watyzacji wynosiły rocznie od kilku do ponad 10 mld zł).

Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że najważniejszą rolę w procesie prywatyzacji gospodarki odgrywa tzw. prywatyzacja założycielska (polegająca na tworzeniu od podstaw nowych firm prywatnych), a nie prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych. W Polsce stosunkowo szybko powstało dużo podmiotów prywatnych (ponad 3 min. poza gospodarstwami rolnymi). Odgrywają one coraz większą rolę w gospodarce. W nich powstaje większość nowych miejsc pracy i przede wszystkim to one rozwijają się i zwiększają produkcję.

Z punktu widzenia struktury własnościowej Polska osiąga już relacje zbliżone do tych. które występują w części krajów Unii Europejskiej (np. w Austrii)¹'.

W 2001 r. w Polsce udział sektora publicznego w tworzeniu produktu krajowego brutto wynosił 24.8%. Przewaga sektora prywatnego jest więc już bardzo

W „starej" Unu huropcjckicj udział sektora publicznego w tworzeniu produktu krajowego brutto wynosił kilkanaście procent. W USA i Japonii ud/iał ten jest niższy - poniżej dziecięciu procent

wyraźna. Największy udział przedsiębiorstw prywatnych występuje w handlu detalicznym (98% sprzedaży) i hurtowym (96%). w budownictwie (97% produkcji sprzedanej), przemyśle przetwórczym (90% produkcji sprzedanej). Mniejszy jest w transporcie i gospodarce materiałowej (64,2% przychodów ze sprzedaży)¹’. Ciągle niewielki jest udział sektora prywatnego w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i wodę (11.6%) oraz w górnictwie i kopalnictwie (27,5%)¹⁴.

Chociaż w gospodarce polskiej występują poważne słabości i problemy nic w pełni rozwiązane, jest już ona na tyle dojrzała, że stała się członkiem Unii Europejskiej (od maja 2004 r.). Upoważnia to do stwierdzenia, że proces transformacji od gospodarki centralnie planowanej do rynkowej został w Polsce w zasadzie zakończony.

Podstawowe wskaźniki ekonomiczne obrazujące sytuację Polski w okresie 1988-2003 przedstawione są w tablicy 1.2.

Tabtka |J

Wybrane wskaźniki ekonomiczne Polski w okresie 1988-2003

Rok	średnia roczna stopa wzrostu PKB <“*)	Stopa bczrobocu (w * ogółu idy roboczej)	Średnia roczna stopa inflacji (w *5)	Dwurnika płacy realnej (rok poprzednie = 100)	Dwurnika nakładów inwestycyjnych (rok poprzedni = - 100)	Liczba mieszkań	Wskaźnik rentowności obrotu netto w pr/edste btorstwach <•*>
						do użytku (wtyv)
19$$	4.1	-	15.0	114.4	105.4		203
1989	0.2	-	257.2	109.0	97.6	170.1	463
1990	-11.6	6.3	586.0	75.6	89.9	134.2	30.0
1991	-7,0	113	71.1	99.7	95.9	1363	6.9
1992	23	13.6	42.4	97.3	10.7	133.0	-13
1993	33	16.4	34.6	97.1	1023	94.4	-03
1994	53	16.0	30.7	100.5	108.1	76.1	1.7
1995	7.0	14.9	26.8	103.0	117.1	67.1	23
1996	6.1	133	19.4	105.7	1193	62.1	1.6
1997	6*	hu	1434	105.9	1223	73.7	13
1998	4.8	10.4	11.6	1033	1153	803	0.6
1999	4.1	13.1	7.4	HM.7	106.4	823	0.1
2000	4n	15.1	10.4	1013)	101.4	873	0.7
2001	13)	17.5	5.5	1023	903	106.0	-03
2002	1.0	18.1	13	102.4	90.0	97.6	-03
2003	3.5	18.4	08		1023

Roenfa NłilnnaK COS

° Wpływ na ten udział mają koleje. Lzn. przedsiębiorstwo PKP. Inne rodzaje transportu są w dużym stopniu prywatne

^M Wszystkie dane dotyczą 2002 _r.