381 (5)

15 66. jakie są domieszki miedzi oraz jaki jest ich wpływ na własności?

Do najbardziej szkodliwych należą bizmut, ołów i tlen. Bizmut i ołów tworzą niskotopliwe eutektyki rozłożone na granicach ziarn, co powoduje kruchość na zimno i gorąco. Dlatego bizmut jest ograniczony do tysiącznych, a ołów do setnych procentu. Tlen tworzy z miedzią CuaO, który wchodzi w skład eutektyki o temperaturze topnienia 1065°C. Na zgładach metalograficznych ma zabarwienie popielato-niebieskie. Uwidacznia się, gdy zawartość tlenu przekracza 0,005%. Tlen obniża ciągliwość miedzi i powoduje tzw. chorobę wodorową, polegającą na redukcji tlenków i tworzeniu drobin H2O, które w wysokiej temperaturze osiągają dużą prężność i powodują pęknięcia i naderwania. Innymi domieszkami występującymi w miedzi są Sb, As, Te, S i P. Wszystkie domieszki z wyjątkiem tlenu do 0,05% obniżają przewodność elektryczną miedzi. Dlatego miedź przeznaczona na przewody nie powinna zawierać więcej zanieczyszczeń niż 0,1%. Oczyszczanie przeprowadza się metodą rafinacji ogniowej, elektrolitycznej i przez odtlenianie.

15.67.    jakie dodatki stopowe są wprowadzane do miedzi?

Jako tworzywa konstrukcyjne stosuje się przede wszystkim stopy miedzi, ze względu na ich wyższe własności wytrzymałościowe. Do najważniejszych pierwiastków stopowych należą: cynk, cyna, aluminium, beryl, krzem, nikiel, mangan, ołów (Pb nie jest szkodliwy przy zawartości cynku >32%). Dodatek 0,5+1% Cd do miedzi zwiększa jej wytrzymałość, nie obniżając prawie przewodności elektrycznej. Stop taki zwany miedzią kadmową, jest stosowany na przewody napowietrzne i trakcyjne. Stosuje się też inne rodzaje miedzi stopowej z następującymi dodatkami: As, Sn, Cr, Te, Zr, Si + Mn, S w ilości do 0,5%, rzadziej (np. Ag, Mn) do 2%. Stopy miedzi z cynkiem nazywamy mosiądzami, natomiast z cyną lub innymi metalami — brązami. Stopy miedzi z niklem nazywa się miedzioniklami.

15.68.    Co to są mosiądze?

Mosiądzami nazywamy stopy miedzi z cynkiem. W praktyce stosuje się stopy o zawartości do 40% Zn, które w zależności od zawartości cynku mogą być jedno- lub dwufazowe. Ich strukturę interpretuje się opierając się na układzie Cu-Zn. Są też stosowane mosiądze stopowe, co oznacza, że oprócz cynku zawierają także inne pierwiastki stopowe (aluminium, ołów, żelazo, mangan, nikiel, cynę, krzem).