3 (2385)

Wypowiedzi te nazywamy prawami ekonomii politycznej. Prawa ekonomii politycznej stanowią mniej lub więcej adekwatne odbicie obiektywnych praw ekonomicznych. Zgodność wypowiedzi, formułujących prawa ekonomii politycznej, z rzeczywistym działaniem obiektywnych praw ekonomicznych stanowi kryterium prawdziwości tych wypowiedzi, kryterium, czy wypowiedzi te są „odbiciem” obiektywnych praw ekonomicznych, czy wypowiedziom tym odpowiadają pewne cechy zachodzące w rzeczywistości procesu gospodarczego.

Prawa ekonomii politycznej stanowią mniej lub więcej adekwatne odbicie praw ekonomicznych. To znaczy, że prawa ekonomii politycznej nie odzwierciedlają wszystkich szczegółów powtarzalnych związków lub relacji, które występują w procesie gospodarczym. Odzwierciedlają one tylko to, co w tych związkach jest konieczne, czyli istotne. Adekwatność praw ekonomii politycznej polega właśnie na uchwyceniu w występujących w rzeczywistości związkach wszystkiego, co w nich jest konieczne, istotne, czyli tego, co się stale powtarza w każdym realnym przypadku pojawienia się w rzeczywistości danego związku lub relacji. Prawa ekonomiczne są to właśnie takię konieczne, tj. stale powtarzające się związki lub relacje. Prawa ekonomii politycznej są adekwatnym odbiciem praw ekonomicznych w takim stopniu, w jakim oddają to, co jest konieczne, czyli istotne.

W poszczególnych, jednorazowych aktach działania, z których składa się proces gospodarczy, owe konieczne, czyli istotne związki lub relacje, nie występują same. Obok nich występują związki lub relacje, które nie występują za każdym razem przy powtarzaniu danego działania, ale pojawiają się tylko przy poszczególnych jednorazowych aktach. Takie związki lub relacje nazywamy ubocznymi lub przypadkowymi³. Uboczne przypadkowe związki występujące tylko przy poszczególnych aktach, ale nie powtarzające się stale, zakłócają — jak mówimy — działanie praw ekonomicznych.

Dlatego prawa ekonomiczne uwidaczniają się tylko w warunkach wielokrotnego powtarzania się działań ludzkich, stanowiących składniki procesu gospodarczego. 'Prawa rządzące wymianą, jak np. prawa kształtowania się cen lub prawa obiegu pieniężnego, nie uwidaczniają się w pojedynczych, izolowanych aktach wymiany, ale tylko gdy zachodzi masowe powtarzanie się tych aktów. Podobnie prawa odpowiadające określonym stosunkom produkcji przejawiają się tylko w toku masowego powta-

³ Tadeusz Kotarbiński w następujący sposób określa pewną własność jako przypadkową: „Przypadkowa natomiast w sensie ogólnologicznym dla danego zbioru obiektów jest wszelka i tylko taka własność, która przysługuje tylko niektórym spośród nich, nie każdemu”. (T. Kotarbiński, Kurs logiki dla prawników, Warszawa 1953, s. 45). W podobny sposób możemy określić własność, która przysługuje każdemu obiektowi w danym zbiorze, jako istotną czyli konieczną. Wyrazów „istotny” i „konieczny” używamy w tekście zamiennie. Tak samo wyrazów „przypadkowy” i „uboczny”.

rzania się zz_z_i_z zram prawidłowość zz : z~ rm.

ubocznych zw~.=-zs. rsr _ przypadku. Ze - rf 'eima daczniają się ~ zz: mówimy, ze z rz s * sn albo praw ::zm. ypzrrai takie prawą, łgacr* danego rodzaj _ :

Stochastv:~~ re

Na statyrr _zz ^: rsai Marks i Zzzg-ea - ~^,na gałęzi przen; ze. . «— mniej lub zezie:-:    :: 3

ne, zwane w ;ezy m. n i znikają, gzy _- iz_~r2 proces reakz:y - nzm wać każdy zirz.icynzrz w sferze te; z :y en >• ~s sobie dfcgę z*: zrzez zs ujmuje się w -zjz.m Wreszcie Izgz_ sn średniej stery z e z się zależnie z z zez z,-zna istnieje tylkc ;lł: prm byśmy się jem . rizzei pa zysku byłe ez : ' taka sama. az z : :: rzeę pełnie fałszyw.e ::;zn

coniectandi. Ks-.~z.-zi ..z była pierwszym    "

chastyczny” cm rie = chodzący w mas.: m e wyrazu „stochazcsm    - a

powszechnie używa; - z.*. czyli konieczneg:    : i gi

uwidacznia się tyli-::    z

tystycznych”, używa    -rw

⁵ K. Marks. Ker :

³ K. Marks, Kc~:r

56