3 (733)

* ♦

«

Spróbujemy teraz określić mechanizm 'pośredniczący miedzy

—    vj3,D^-' :-i mgradzanu a skorelowaną z mą zmiana behawiorui-

ów..uf na logólniei. [nagradzanie prrwadłi dn »*wt?TZ?Tr ¹ A I struktury regulacyjne i, dzięki której _bodźce .skła-■-i ac- *:■' r.a pewna-syt nacie; al_wvwohm w osobniku antvcvpa-

-    sw-ustej satysfakcji lub ulg, oraz b) wywołują określona i dostosowany do sytuacji sekwencje działań instrumentalnych.

Struktura taka musi się zatem składać nrzynajromei z dwóch sprzężonych części- mechanizmu antucyyacujneęo i programu działania, który za Tomaszewskim (1969, s. 19Gn.) będziemy nazy-4-^Vvać sche-msitsm dimamicznrrm.

Ry«. 2.1 Schemat struktury pierwszego poziomu regulacji celowej

Doskonałą analogią (aJe niczym więcej) działania pierwszej części struktury regulacyjnej jest dziecięca gra w „ciepło-zimno". W pokoju zostaje ukryty jakiś przedmiot, który dziecko ma odszukać na podstawie informacji udzielanych mu przez partnerów. Gdy dziecko zbliża się do ukrytego przedmiotu, mówią oni „ciepło , gorąco", gdy zaś oddala się, mówią „zimno ..., mróz". Otóż dzięki wytworzeniu mechanizmu antycypacyjnego funkcje partnerów zaczynają pełnić poszczególne elementy sytuacji zmieniające się w miarę poruszania się lub 'innych czynności osobnika.

■S,v 28

Elementy^te (>np. kolor drzwiczek, rodzaj podłogi w alejce labiryntu, położenie punktu wyboru względem jakichś stałych przedmiotów) „przypominają” osobnikowi o celu z tym większą siłą, im bliżej celu się znajdują . a zatem cia^ie „zachęcają” go do aktywności. Tuk na przykład dzięki uwarunkowaniu wewnętrznej, zredukowanej postaci (r_C;) końcowej reakcji spełniającej Ru r.a — kolejno — skrzynkę docelową, alejkę, która do niej prowadzi, i wreszcie skrzynkę startową labiryntu, umieszczony w- nim szczut pozostaje w stanie aktywności lak długo, aż nie osiągnie celu.

Konstrukcja ta, jak widać, pozwala wyjaśnić: a) dlaczego osobnik rozpoczyna pewną czynność, b) dlaczego intensywność tej czynności rośnie w miarę zbliżania się do pewnego wyniku, c) dlaczego osiągnięcie tego wyniku kończy czynność. Daje się więc wyjaśnić celowy czy „umotywowany” charakter zachowania się zwierząt bez konieczności przyjmowania, iż zwierzę „wyobraża sobie” lub „myśli” o celu. Pozostaje wyjaśnić przebieg tego zachowania. O ile mechanizm antycypacyiny utrzymuie kierunek zachowania, u tyle .schemat dvnair..cznv decyduje o jego rodzaju

Strukturze, Sęjn-mat dy”:»in i---ry w-^na na tvm poziomie regulacji celowej opisać iakn strukturę nawyków związków S—K).~ P^-nym nrrnw - organizan; nawyków^w większo całości (por. Tomaszewski, 19756, s. 501n.), ■;i.'sze:n;e fragmenty schematu dynamicznim,i£_; hLyonie -. i-i iw.ć zachowaniem sie bez udziału zewnętrznych • i zeń w i tylko w niektórych, węzłowych punktach    ..vidu:a r-b jrar^j Informacji ze środo

wiska.

Jaki udział ma nagradzanie w powstawaniu opisanej struktury regulacyjnej? Na nr od? . w. wir; a pr:;de wrzvstk;m mechanizm antycypacyjny, pelmac funkcje bodźca bezwarunkowego w procesie warunkowania k :    Natomiast wbrew wcześniej

szym poglądom wyrażonym w postaci tzw prawa efektu _£rzv; puszcza sie obecnie, ze nagroda nie bierze udziału w pewstawa-

* Motywacyjna lunkcj    „pi.y >: nenia”, czyli antycypacji, za

lety ponadto od innych czynników związanych z czasem deprywacj; potrzeby. Najedzony szczur n będzie hir>gal do pokarmu, mimo ie doskonale opanował byl labir%n' W tcchis:; •:;>•:»i języku hehawioryslów mówi się, żc wzrost popędu porlw. <za ęr iri y drżenia i unikana w całym zakresie (Dnllard ł Miller, *9; Miller, !'**->

29