3 żywice 1

ŻYWICE ♦ 35

ŻYWICE

Żywice wydzielane są przez niektóre rosnące lub martwe drzewa, jak w przypadku żywic skamie-linowych. Stosuje się je w przygotowaniu werniksów' do obrazów oraz w spoiwach olejnych jako media malarskie, choć mają skłonność do ciemnienia i na ogół są mniej trwałe. Obecnie szeroko stosowane są żywice syntetyczne. Żywice są twarde, szkliste, niekrystaliczne, o strukturze amorficznej. Miękną podczas podgrzewania, uzyskując konsystencję lepkiej cieczy, palą się kopcącym płomieniem. Nierozpuszczalne w wodzie, rozpuszczają się zaś całkowicie lub częściowa w' rozpuszczalnikach organicznych. Pod tym względem nie należy ich mylić z gumami, które są również produktami roślinnymi, ale rozpuszczają się w wodzie.

♦ Żywice naturalne ♦

Uzyskuje się je, z wyjątkiem szelaku, z deożywic (balsamów) przez wystawienie ich na działanie czynni k ów a tmosfcrycznych - odparowywanie, utlenianie lub polimeryzację (patrz s. 37). Znamy dwa rodzaje żywic - miękkie i twarde.

ŻYWICE

MIĘKKIE

Ten gatunek żywic uzyskujemy z rosnących drzew. Określa się je również mianem spirytusowo-werniksowych, gdyż rozpuszczają się w alkoholu i węglowodorach.

Damara

Uznawana jest za jeden z najlepszych gatunków żywic werniksowych, rozpuszczanych w terpentynie (patrz s. 42). Zanieczyszczona może się przebarwić nadając obrazom galeryjny ton" (złotawy ..antyczny" wygląd). Z upływem czasu damara jest coraz mniej podatna na rozpuszczanie, aby ją usunąć, trzeba silnych rozpuszczalników.

Może też być składnikiem lejnych mediów, skraca czas wysychania farby (jeśli nie jest rozpuszczona w benzynie lakowej).

Mastyks

Rozpuszcza się w terpentynie, alkoholu, aromatycznych węglowodorach. Dobrze rozprowadza się pędzlem, często stosowany był jako werniks końcowy. Silnie żółknie i ciemnieje wraz z upływem czasu. Mieszanina oleju lnianego i werniksu mastyksowego używana była w ubiegłym stuleciu jako medium malarskie. Obecnie zarzucona.

Sandarak

Ma podobne właściwości do mastyksu, ale jest twardszy. Rozpuszczony w alkoholu stosowany był jako werniks retuszerski, ale jest bardzo kruchy i z upływem czasu ciemnieje, przybierając czerwony kolor.

Szelak

To substancja żywiczna wydzielana przez owada (Coccus lacca) żyjącego na liściach figi Ficus religiosa. Wysuszona jest bardzo barwna, ale można ją wybielić.

Szelak rozpuszcza się w alkoholu, stosowany we francuskiej politurze, lakierach do metali itd. Nic rozpuszcza się w terpentynie, co spowodowało, że używano go w przeszłości do przcklejania ścian. Służył również do zmniejszenia chłonności gruntowanych desek, jako fiksatywa do pasteli oraz warstwa izolująca w malarstwie ternperowym. Rozpuszcza 1 ny w wodzie po uprzednim działaniu zasadą - jest to sposób wykorzystania go jako spoiwa w atramentach do rysunku.

ŻYWICE TWARDE

Inaczej skamielinowc, zwane są często kopalami (choć ta nazwa może być myląca, gdyż miękkie kopale, np. manilla, spotyka się w werniksach spirytusowych).

Są to skamielinowe wysięki z martwych drzew wykopanych z ziemi. Takie żywice prawic w ogóle nic rozpuszczają się w olejach i rozpuszczalnikach organicznych. Rozpuszczalność w oleju osiągnąć można przez podgrzewanie lub „przebieżkę”, gdy łączy się je z gorącymi schnącymi olejami, aby uzyskać werniks olejny. Kopale są podstawowym składnikiem werniksów ogólnego stosowania, ale mało przydatne dla artystów, gdyż mogą ciemnieć i pękać. Trudno je obecnie kupić; zastąpione żywicami alkidowymi, które mogą być używane w produkcji materiałów dla artystów'.