40

Wrwrł Kasza

^szczytową", gdyż Szwajcarzy wykorzystują zgromadzoną w górnych zbiornikach wodę do produkcji prądu w hydroelektrowniach. Mimo że cena odkupionej energii jest znacznie wyższa od uprzedniej stawki za energię „podstawową", to jest to korzystna wymiana dla obu stron. Łączna sprawność obydwu cykli (pompowego i turbinowego) wynosi 75%. Uzupełniając, elektrownie atomowe (elektrownie węglowe również) muszą pracować stałą mocą i dopasowanie ich produkcji do zmieniającego się dobowego popytu na energię nie jest możliwe (Szamowski 2005).

Udostępnianie nadwyżek energetycznych (w tym z elektrowni wodnych) przez jeden kraj innemu, sąsiedniemu może wynikać także z innych, niż opisywane wyżej, przesłanek. Znane są przypadki, że kraj zainteresowany odbiorem energii elektrycznej współfinansuje koszty budowy hydroelektrowni, by mieć możliwość korzystania z wytworzonej przez tę elektrownię wodną energii. Jako przykłady takiego współdziałania można wymienić porozumienia pomiędzy Brazylią i Paragwajem, Tajlandią i Laosem, Indiami i Butanem

(Jankowski, Chmielewska 2008a).

W wielu krajach hydroelektrownie są podstawą rozwoju energetyki. Obecnie, na początku XXI wieku, jedna trzecia państw na świecie uzależnia ponad połowę dostaw energii od energii wodnej, zaś wielkie zapory wytwarzają 19% całkowitej (światowej) podaży energii elektrycznej. Z hydroenergetyką w różnym stopniu związanych jest 150 państw. Dzienna ilość produkowanej energii elektrycznej, generowanej przez hydroelektrownie, w skali całego globu, wynosi 4,4 miliona ,.bayłek równoważnika naftowego" (przy termicznym wytwarzaniu energii elektrycznej), co odpowiada w przybliżeniu 6% światowego wydobycia ropy (Zapory a rozwój 2000).

Energetyka wodna i związana z nią budowa zbiorników zaporowych nadal będzie się rozwijać, o czym świadczą największe, realizowane w chwili obecnej lub będące w fazie planowania, projekty. W Chinach realizowanych jest siedem projektów hydroenergetycznych o mocy pomiędzy 1200 MW a 18200 MW, a trzynaście innych o mocy od 1200 MW do 14000 MW jest planowane. W Iranie tworzy się kilka zbiorników zaporowych, a powstałe hydroelektrownie będą miały moc: pięć z nich od 1000 MW do 3000 MW, a dwie jednostki 400 MW i 600 MW. Japonia buduje sześć hydroelektrowni (cztery o mocy 1200-2700 MW, dwie poniżej 500 MW), zaś w Indiach siedemnaście projektów jest na różnym etapie ukończenia (powstają cztery hydroelektrownie o instalowanej mocy 1000 i więcej megawat oraz trzynaście o mocy pomiędzy 300 MW i 900 MW). W Turcji trwa realizacja 37 jednostek

hydroenergetycznych - są one na różnym etapie zaawansowania budowy oraz planowane są dalsze w liczbie 344 (Stemberg 2006).

W 24 krajach świata, m.in. w Brazylii, Norwegii, energia pochodząca z hydroelektrowni stanowi ponad 90%, a w 63 krajach - ponad połowę produkowanej energii elektrycznej

(www.dams.org). W takich krajach jak: Kanada, Stany Zjednoczone, Brazylia, Chiny i Rosja wytwarzane jest ponad 50% energii pochodzącej z hydroenergetyki. W Europie, oprócz wymienionej Norwegii, bardzo wysoki udział elektrowni wodnych w całkowitej produkcji energii posiadają takie kraje jak Islandia (89,5%), Albania (85,7%). Generalizuje na o*opqskim z energii eteknyczng, wytwarzanej w hydroelektrowniach, przede szystkim korzystają kraje skandynawskie i alpejskie. W Polsce produkcja energii bodzącej z elektrowni wodnych stanowi zaledwie 1,5% w jej ogólnej produkcji. Ten

znikomy udział - w konfrontacji z krajami europejskimi - sadowi nasz kraj na odległym, bo 31 miejscu (tab. 2.12). Niska pozycja Polski wynika z małych zasobów wodno-energetycznych naszych rzek, gdyż jesteśmy krajem o płaskiej rzeźbie terenu. W układzie hydrograficznym przeważają rzeki nizinne, co limituje uzyskiwanie dużych spiętrzeń i spadów. Poza tym, potencjał energetyczny rzek z punktu widzenia przepływów jest ograniczony. Skromny udział produkcji elektrowni wodnych w ogólnej ilości wyprodukowanej energii elektrycznej ma jeszcze swoje uzasadnienie w niskiej rocznej wysokości opadów atmosferycznych w kraju.

Tabela 2.12. Udział elektrowni wodnych w całkowitej produkcji energii (www.imgw.pl/intemet otkz za World Atlas Guide 2000 - Hydropower and Dams)

L.p.	Kraj	Udział (•/•)	L.p.	Kraj	Udział <%) 1
1	Norwegia	99,4	21	rr uncja	15
2	Islandia	89,5	22	Grecja	9.6
3	Albania	85,7	23	Ukraina	9.2
4	Austria	67,4	24	Bułgaria	8,4
5	Łotwa	62,0	25	Luksemburg	8.0
6	Szwajcaria	56,3	26	Mołdawia	6.0
7	Bośnia-Hcrceg.	48.4	27	Irlandia	4,5
8	Szwecja	47,7	28	Niemcy	3,8
9	Chorwacja	45.7	29	Czechy	2.5
10	Turcja (z Azją)	38,0	30	Litwa	2^
11	Portugalia	35.0	31	Polska	C5®
12	Rumunia	34.8	32	Belgia	0.5
13	Jugosławia	34.1	33	Wielka Brytania	0.5
14	Macedonia	30.1	34	Węgry	0.4
15	Słowenia	26.4	35	Estonia	0.1 .
16	Finlandia	21.7	36	Białoruś	0.1
17	Hiszpania	20,0	37	Cypr	0.1
18	Rosja (z Azją)	19.4	38	Holandia	0.1
19	Włochy	19.4	39	Dania	0.05
20	Słowacja	18.0

^ł> wg Jankowskiego i Chmielewskiej (2008a) łączny udział wszystkich rodzajów elektrowni wodnych w produkcji energii elektrycznej wynosi około 2%

W naszym kraju roczne, teoretyczne zasoby energetyczne rzek wynoszą 23000 GWh. Z tego nadaje się do wykorzystania około 11950 GWh. Potencjał energetyczny rzeki, kwalifikujący się do wykorzystania, określany jest jako zasób techniczny i stanowi 51.9% energii całkowitej rzek polskich (Matuszek 2005). Szacuje się. że zasoby ekonomiczne wynoszą 8500 GWh • rok'¹ (Korczak, Rduch 2009). W 2005 roku elektrownie wodne miały zainstalowaną moc w wysokości 2251 MW; ich łączna produkcja wyniosła 3778 GWh (GUS 2006a). 19 elektrowni posiadało moc ponad 5 MW. Oprócz dużych elektrowni wodnych.