40 (266)

Już u niemowląt w pierwszym roku życia można obserwować dwa typy zachowania w stosunku do poznawanego obiektu - bardziej intensywne zainteresowanie i_ub unikanie-w zależności od tego, jakie emocjonalne sygnały odbierają one poprzez wyraz twarzy lub gestykulacje dorosłych. W szeregu badań zostało udowodnione, że zaniepokojona, wręcz przestraszona twarz skłania dziecko do zaprzestania poznawania obcego mu przedmiotu, podczas gdy zachęcające zachowanie dodaje dziecku odwagi do dalszych eksploracyjnych działań.

W znanym czasopiśmie dla rodziców przed kilkoma laty pojawił się tytuł, który wywołał wielkie zamieszanie: „Mleko matki sprawia, że dzieci są inteligentne!” pierwsze przypuszczenie, że w mleku matki rzeczywiście znajdują _sję specyficzne składniki, które pobudzają inteligencję dziecka, nie potwierdziło się podczas czytania artykułu. Chodziło w nim raczej o powiązanie karmienia piersią, kontaktu cielesnego i bliskości, które dają dziecku poczucie bezpieczeństwa, co umożliwia mu jego dziecięcą eksplorację. Z ciekawości i prób poznawania świata wynikają nowe doświadczenia, a z nich z kolei rodzi się rozumienie, nowa wiedza przetwarzana jest w myślach i w mowie. Zapoczątkowana zostaje faza nauki, która wiąże fizyczne, kognitywne, emocjonalne i językowe procesy. Dopiero wszystko to razem - wychodząc od karmienia dzieci piersią- sprawia, że są one inteligentniejsze i bardziej samodzielne - tak brzmiała teza tego artykułu.

Mamy tutaj do czy_nj_enj_{a z} kolejną odpowiedzią na pytanie o związek pomiędzy korzeniami i skrzydłami.

Przyswojenie sobie stawiania czoła wysiłkom, znoszenia frustracji, radzenia sobie z konfliktami i niepowodzeniami oznacza już w dzieciństwie uświadomienie sobie własnych zdolności poprzez zdobywane doświadczenia. Z tego rodzaju sytuacji dziecko wychodzi z nowymi siłami i nowym zaufaniem we własne możliwości, a dzięki temu tworzy sobie przestrzeń na zdobywanie kolejnych umiejętności. Ten, kto może poznać takie wyzwania, jak mały Bronek w przykładzie Janusza Korczaka, ten musi umieć radzić sobie z niepowodzeniami i próbować je przezwyciężać.

Jeśli wyzwania, w obliczu których stawia nas życie, usuwane są z drogi dziecka przez niecierpliwych rodziców, albo takich, którzy „pragną tylko jego dobra”, wtedy osłabiona zostaje motywacja i wola dziecka.

f

• Skąd człowiek, który nigdy nie musiał stawić czoła problemom życiowym, nie musiał być gotowy do wysiłku, skąd ma wziąć odwagę do życia z jego sukcesami i klęskami?

Zrealizowane zadania pozwalają spostrzegać kolejne wyzwanie jako coś pozytywnego. W zabawie, która jest wypróbowywaniem prawdziwego życia, ale również w bliskich życiu każdego z nas, klarownych obowiązkach dnia codziennego, dzieci doświadczają swoich możliwości i granic. Są to podstawowe wstępne ćwiczenia, pozwalające na późniejsze przejęcie odpowiedzialności i obowiązków oraz warunek pozytywnego obrazu samego siebie: „Jestem tym, co potrafię. Jestem tym, na co się odważę i tym, czego inni się po mnie spodziewają i o czym wiedzą, że dam sobie z tym radę”.

Zadaniem dorosłych jest krytyczne i odpowiednie sprawdzenie miary wymagań dla dziecięcej samodzielności, aby jego własne działania raczej dawały niż odbierały mu odwagę, to znaczy aby u dziecka mogło rozwinąć się zaufanie w osiągnięcie sukcesu.

*** Przykład:

Matka obiecuje czteroletniej Sabinie, że pójdzie z nią popołudniu do cyrku. Przedtem jednak musi wykonać konieczne prace domowe: podlać kwiaty, wyczyścić klatkę dla świnki morskiej i posprzątać w kuchni. Sabina już wielokrotnie przyglądała się rodzicom podczas czyszczenia klatki i chciałaby przejąć samodzielnie to zadanie. Ona sama jest zainteresowana tym, by wszystko w domu zostało jak najszybciej wykonane, bowiem tylko wtedy będzie mogła wkrótce wyjść razem z mamą do cyrku.

Matka proponuje, że pomoże jej w wykonaniu tego zadania, a w zamian za to Sabina będzie podlewała razem z nią kwiaty i spryska wodą duże palmy. Ustaliły to wspólnie, praca, jaką dziewczynka chce wykonać możliwa jest dla niej do zrealizowania z pomocą matki. Sukces, mianowicie czysta klatka i wypielęgnowane kwiaty, wypełniają Sabinę poczuciem dumy i zadowolenia. Może ona sama dostrzec, że pozytywne rezultaty swojej pracy sprawiająjej radość. Osiągnięty sukces i związane z tym uczucie potwierdzenia swoich możliwości nie musi być koniecznie wzmocnione pochwałą matki. Jej postawa, mimika i gestykulacja dają odczuć córce, że również ona bardzo cieszy się ze wspólnie wykonanych zadań.

81