0000021

ślona jako pośrednia, utrzymuje się do końca pierwszego roku życia, jakkolwiek już wtedy zaobserwować można okresowe układanie się niemowlęcia z kończynami dolnymi całkowicie wyprostowanymi. Ułożenie wyprostne jako przeważająca forma ułożenia dziecka pojawia się w 3 roku życia.

Między 2 a 6 miesiącem życia każdemu skrętowi w bok głowy towarzyszy wyzwolenie się odruchu tonicznego szyjnego asymetrycznego, każdemu zaś odchyleniu jej do tylu lub przyginaniu do przodu — odruchu tonicznego szyjnego symetrycznego.

Badając ułożenie należy zwrócić uwagę na jego symetrię, wpływ wymienionych wyżej automatyzmów ruchowych na zachowanie się kończyn, a także ocenić ustawienie głowy.

Obok ułożenia na plecach wielu informacji może dostarczyć pozycja pionowa dziecka. Ujmując niemowlę pod pachy unosimy je do tej pozycji, obserwując ustawienie głowy oraz kończyn. W zależności od wieku sprawdzamy odruch podparcia, zdolność do stabilizacji głowy w ustawieniu antygra-witacyjnym, optyczną gotowość do stania.

Całość oceny ułożenia dopełnia obserwacja, jaką pozycję potrafi przyjąć niemowlę, gdy ułożymy je na brzuchu. Nawiązując do znanych etapów rozwoju — zdolności do unoszenia głowy z podłoża (dzięki rozwojowi odruchu błędnikowego prostującego głowę), opierania się na wpółzgiętych, a potem wyprostowanych kończynach górnych (odruch toniczny szyjny symetryczny), przyjmowania pozycji czworonożnej (odruchy prostowania) — ustalamy, czy ułożenie to odpowiada fizjologicznemu dla danego okresu rozwojowego, czy też nie, a także staramy się wniknąć w mechanizmy ew. zaburzeń. Końcowym elementem oceny postawy będzie badanie dziecka w podwieszeniu poziomym. Ujmując je pod klatkę piersiową zawieszamy w powietrzu i porównując z fizjologicznym dla danego wieku wzorcem ustawienia (ryc. 7) obserwujemy, jak ustawia ono głowę oraz tułów i kończyny.

Zbliżając następnie niemowlę do podłoża oceniamy zachowanie się reakcji spadochronowej bądź gotowości do skoku.

Badanie postawy w wieku poniemowlęcym jest mniej złożone. Dokonujemy go jedynie w pozycji stojącej dziecka. Zwracamy uwagę na zachowanie się fizjologicznej krzywizny lędźwiowej kręgosłupa, pamiętając, że między 2 a 4 rokiem życia jest ona zazwyczaj większa niż później. Obserwujemy symetrię postawy, ustawienie kończyn dolnych, zwłaszcza pod kątem występowania przeprostów bądź innych nieprawidłowości w stawach kolanowych oraz deformacji stóp (ustawienie plasko-koślowe, końsko-szpotawe itp.).

Z badaniem postawy wiąże się ściśle badanie napięcia mięśniowego, którego stan odgrywa istotną rolę w jej zachowaniu. Do czynników służących ocenie napięcia mięśniowego należą spoistość mięśni, zakres ruchów oraz odruchy głębokie.

Spoistość mięśni badamy przez obmacywanie poszczególnych mięśni, przy czym w celach porównawczych można się posłużyć oceną mięśni badającego w pierwszej przestrzeni międzykostnej (między kciukiem i palcem wskazującym).

Zakres ruchów badamy w obrębie szyi, karku, tułowia oraz kończyn. Sprawdzamy amplitudę ruchu oraz opór, jaki napotykamy przy jego wyzwalaniu. Zwiększona amplituda ruchu wskazuje zazwyczaj na obniżenie napięcia mięśniowego, zmniejszona — na wzmożenie napięcia. Badanie przeprowadzamy u dziecka leżącego na plecach.

Ze względu na duży wpływ na napięcie mięśniowe różnych czynników, takich jak aktywność mięśniowa związana z ruchem, wpływ odruchów tonicznych, należy starać się, aby badać dziecko spokojne. Badanie w stanie niepokoju, płaczu, krzyku, nie daje prawidłowych informacji i bywa częstą przyczyną mylnej oceny.

Dokonane wg powyżej omówionych zasad badanie postawy dziecka, napięcia jego mięśni, zachowania się odruchów głębokich, odruchów postawy oraz odruchów i reakcji prostowania dostarczy nam bardzo istotnych informacji o wzorcu ruchowym.

Porównanie z fizjologicznym wzorcem rozwoju ruchowego pozwoli na ocenę ew. opóźnień i zaburzeń w rozwoju dziecka.

OCENA RUCHÓW DZIECKA

Pierwsze tygodnie życia dziecka to okres występowania czynności ruchowych odruchowobezwarunkowych. W tym okresie ruchy nie mają charakteru miejscowego, lecz obejmują całe ciało. Obserwuje się w nich duży udział palców rąk i stóp. Są one zazwyczaj symetryczne. Faza zgięciowa odbywa się szybko, wyprost natomiast jest powolny, co przy jednoczesnym występowaniu grzbietowego zgięcia palucha stwarza wrażenie ruchów atetotycznych (tzw. ruchy atetopodobne).

45