P1010012 (8)

sensie, iż społeczeństwo ludzkie jako całość w nieustającym marszu przybliża się do końca świata i do urzeczywistnienia Królestwa Bożego na ziemi, co oznaczałoby, że wszystkie wydarzenia skierowane są poziomo w przyszłość; ale także w tym sensie, iż każdy fakt dokonujący się na ziemi,/każde zjawisko doczesne powiązane jest z planem bożym w sposób ponadczasowy, niezależnie od tamtego nieustającego ruchu] Tym samym każdy przypadek ziemski odniesiony zostaje do planu zbawienia w sposób bezpośredni, poprzez cały splot związków pionowych, do których przynależy. Albowiem wszystko, co stworzone zostało przez Boga, doznaje nk ustannego promieniowania jego zwielokrotniającej się miłości (non e se non splendor di ąuella idea che partorisce amem-do ii nostro Sire, Raj, XIII, 53/54 ®°), miłość ta jest zaś ponadczasowa i o każdej chwili przejawia się we wszystkich zjawiskach. Cel, ku któremu zmierzają dzieje zbawienia — owa biała róża w empireum, wspólnota wybrańców w oglądaniu Boga bez żadnej już osłony — jest nie tylko całkowicie pewną nadzieją na przyszłość, lecz równocześnie urzeczywistniona jest w Bogu od czasów pradawnych, dla człowieka zaś prefigurowana jak Chrystus w Adamie; poza wszelkim czasem i jednocześnie o każdym czasie odbywa się w raju triumf Chrystusa i koronacja Marii; o każdym też czasie dusza, której miłość nie została skierowana ku fałszywemu celowi, pośpiesza do Chrystusa, swojego oblubieńca, zaręczonego z nią przez jego krew.

Znajdziemy w Komedii wiele takich zjawisk ziemskich, których relacje do boskiego planu zbawienia ukazane zostały dokładnie również i od stropy teorii; najważniejszym z punktu widzenia historii politycznej i jednocześnie dla dzisiejszego czytelnika najbardziej zdumiewającym przykładem

³⁰ "To, co umiera i umrzeć nie może,

Jest jeno ziemskie idei odbicie.

Którą kochaniem rodzi tchnienie boże.’’

Raj, XIII, 52—54, Dante, op. cit., s. 389.

pośród owych zjawisk jest światowa monarchia rzymska; w ujęciu Dantego stanowi ona konkretną, ziemską prefigu-rację Królestwa Bożego^ Już podróż Eneasza przez świat podziemny uzyskuje tutaj sankcję w duchowym i świeckim zwycięstwie Rzymu (Piekło, II, 13 i nast. **); Rzym od samego początku predestynowany jest do panowania nad światem; Chrystus pojawia się wtedy, gdy dokonały się czasy, a mianowicie gdy cały zamieszkały świat, w którym zapanował pokój, znalazł się w ręku Augusta; Brutus i Kasjusz, mordercy Cezara, pokutują razem z Judaszem w paszczy Lucyfera; trzeci w kolejności pośród panujących cezarów, Tyberiusz, jest jako prawowity sędzia wydający wyrok na człowieka Chrystusa wykonawcą zemsty za grzech pierworodny; Tytus jest prawowitym wykonawcą pomsty na Żydach; orzeł rzymski jest ptakiem bożym, raj zaś w pewnej chwili nazwany zostaje quella Roma onde Cristo i Romanc (por. Raj, VI; Czyściec, XXI, 82 i nast.; Piekło, XXXIV, 61 i nast.; Czyściec, XXXII, 102 etc. **, a także liczne frag-

¹¹ „Mówisz, że w ciele jeszcze skazitelnym Rodzic Sylwiuszu odwiedził te szlaki I nieśmiertelność czul ciałem śmiertelnym.

To, że wróg złego był mu łaskaw taki.

Wiedząc, jak ważny skutek dzieło czeka,

I ważąc, kto zacz miał zeń wyjść i jaki,

Chyba nie zdziwi rozumnego człeka;

Gdyż on rzymskiemu państwu i Rzymowi Na patryjarchę byt naznaczon z wieka,

Który i które, że się tu wysłowi Prawdę, dla świętych miejsc są stanowione,

Gdzie dzisiaj siedzą dziedzice Piotrowi.

Przez owo zejście w twej pieśni sławione Zrozumiał rzeczy, po których przyczynie On wziął zwycięstwo, a papież koronę.”

Siekło, II, 13—26, Dante, op. cii., s. 27—28.

³¹ Orzeł — „ptak boski”,

Raj, VI, 5

„lic wprzód zdziałał i jeszcze w przyszłości Miał zdziałać znak ten, co mówić mi każe,

Pośród podległych jemu ziemskich włości,