DSCN1792

140 Postawa Jako definicja sytuacji

piach zmierza się do wypracowania nowych wizji porządku społecznego i do zmiany porządku i śmiejącego.

W obrębie paradygmatu interpretacyjnego nacisk położony jest na odkrycie metod. za pomocą których ludzie nie dopuszczają do załamania się przyjętych wcześniej wizji porządku społecznego (tzw. interakcje zwrotne). Porządek społeczny w tym ujęciu nie jest czymś gotowym, lub danym .j. zewnątrz", lecz jest konstruowany i podtrzymywany przez każdy podmiot w trakcie codziennych interakcji; jest częścią wytworzonego obrazu rzeczywistości. (A.S.)

Zob. anomia, łunkcjonalizm. ideologia, konflikt społeczny, kontrola społeczna, obyczaj, synchroniczność. sytuacjonizm. wartość, zwyczaj.

Literatura:

Bicrstodt R.. 1957. The Social Order. An Intro-duction lo Sociology. McGraw-llill Book. New York. Toronto, London.

Mannheim K., 1992. Ideologia i utopia. Wyd. Test, Lublin.

Ossowski S., 1983. O osobliwościach nauk społecznych. PWN, Warszawa.

Zaborowski W.. 1988, Postrzeganie społecznych nierówności Z badań nad świadomością społeczności wielkomiejskiej, PWN, Warszawa.

Postawa jako definicja sytuacji, termin .postawa” wprowadzony został do socjologii i psychologii społecznej przez Williama I. Thomasa i Floriana Znanieckiego, którzy w 1919 r. we wstępie do pracy Po-lish Peasaru in Europę and America ujęli go jako „stan umysłu jednostki wobec pewnych wartości”. Od tamtej pory w obu wymienionych dyscyplinach możemy spotkać się z różnymi próbami definiowania terminu „postawa" [M. Marody 1976; S. Mika 1981]. Definicje te przy całym swym zróżnicowaniu podobne są do siebie, określają bowiem postawę jako: „trwałą skłonność", .nastawienie”, „dyspozycję", „determinator kierunku działalności", „zespól elementów poznawczych, emocjonalnych, wolicjonal-nych wpływających na zachowanie" itp., łączą lo pojęcie z podmiotem (postawa to coś charakteryzującego względnie trwale daną jednostkę). Przedstawiona poniżej koncepcja, wypracowana przez F. Znanieckiego w późniejszym okresie, łączy pojęcie postawy każdorazowo z przebiegiem samego działania.

Każdej czynności ludzkiej towarzyszy zamiar, tj. myślenie o wartościach i zmianach, jakie mają być dokonane. Jeśli urzeczywistnianie zamiaru następuje równocześnie z jego kształtowaniem, oznacza to, że myślenie nie jest oddzielone od samego przebiegu działania. Jeśli jednak podmiot rozpoczyna działanie od przemyślenia, co i jak będzie czynił, lub jeśli w jakimkolwiek późniejszym momencie przebiegu działania chwilowo wstrzyma ten przebieg - refleksja nad czynnością oddzielona jest od samego wykonywania czynności. Czynność jest przerwana, działający dokonuje przegłąta ważnych praktycznie wartości, związków między nimi, pozytywnych i negatywnych możliwości, jakie kryją się w tych związkach; rozważa, co należy robić, by zaktualizować możliwości pozytywne albo zapobiec aktualizacji negatywnych. Wyobrażenie o sytuacji, jakie uzyskuje działający w wyniku tej refleksji, nazwane jest przez F. Znanieckiego [1971, s. 421] definicją sytuacji. „(...) postawa jest jednoznacznym oszacowaniem danego przedmiotu jako pożądanego albo niepożądanego; ocena taka może wahać się od czysto intelektualnej aprobaty albo dezaprobaty do całkowicie nieracjonalnych uczuć (...). postawa jest określeniem sposobu czynnego potraktowania danej wartości w systemie, który zmierza do realizacji” [F. Znaniecki 1934, s. 60-611 „Definiowanie sytuacji”’ jest w koncepcji Znanieckiego tym samym, co Robert Mclver nazywa „dynamicznym oszacowaniem” (ihe dynamie assessment) [R.M. Mclvcr 1942. s. 292-293]. Należy pamiętać, że definiowanie sytuacji odnosi Znaniecki do nieco innego typu myślenia, niż to, które wiąże się z nadawaniem treści pojęciom czy słowom. Różne „definicje sytuacji" (postawy) zawierają różny stopień refleksji, czasem są