5 (1474)

34

6, Dmochowska - Dyslektycy jako kategoria stygmatyzowtma

dysfunkcji odnoszącej się do utraty umiejętności czytania, np. przez osoby dorosłe po uszkodzeniu mózgu. Dysleksja rozwojowa nierozpoznana na czas, powoduje powstawanie widocznych wtórnych zaburzeń emocjonalnych i motywacyjnych: dzteu oskarżane są o lenistwo i niechęć do nauki, oceniane są jako mało inteligentne a zatem skutki podstawowych zaburzeń interpretowane są jako ich przyczyny.

W literaturze światowej spotykamy różne definicje dysleksji. Szczególnie wielkie zasługi dla wyjaśnienia przyczyn specyficznych trudności w nauce czytania i pisania, położyli polscy badacze pod kierunkiem H. Spionek¹. Proponuje ona nazywać dysleksją wyłącznie takie trudności w czytaniu i pisaniu, które są spowodowane deficytami w rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych, obliczanymi w stosunku do wieku dziecka i ocenianymi również w relacji do jego ogólnego poziomu umysłowego.

Zdaniem M. Selikowitza specyficzne trudności w uczeniu się mogą być zdefiniowane jako „niespodziewany i niewytłumaczalny stan u dziecka o inteligencji co najmniej w granicach normy, wyrażający się znacznym opóźnieniem w co najmniej jednym zakresie uczenia się”². Specyficzne trudności w nauce tym różnią się od ogólnych trudności w uczeniu się, że są one wybiórcze (w innych dziedzinach jednostka osiąga przeciętne i ponadprzeciętne rezultaty) i ograniczone do nabywania umiejętności szkolnych³.

Najnowsza definicja dysleksji, opublikowana w czasopiśmie „Perspectives” w 1994 roku przez Komitet Naukowy International Dyslexia Association brzmi: „Dysleksja jest specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym, uwarunkowanym konstytucjonalnie. Charakteryzuje się trudnościami w dekodowaniu pojedynczych słów, co częściej odzwierciedla niewystarczające zdolności przetwarzania fbnologicznego. Trudności w dekodowaniu pojedynczych słów są zazwyczaj niewspółmierne do wieku życia oraz innych zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych; trudności te nie są wynikiem ogólnego zaburzenia rozwoju, ani zaburzeń sensorycznych. Dysleksja manifestuje się różnorodnymi trudnościami w odniesieniu do różnych form komunikacji językowej, często oprócz trudności w czytaniu dodatkowo pojawiają się poważne trudności w opanowaniu sprawności w zakresie czynności pisania i poprawnej pisowni”⁴. Definicja ta w sposób możliwie wyczerpujący przedstawia istotę zagadnienia.

Niektórzy autorzy (M. Bogdanowicz, J. Kostrzewcki)²* wyróżniają pewne typy dysleksji, takie jak:

-    dysleksja typu wzrokowego (zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej, powiązane z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej i wzrokowo -przestrzennej);

-    dyslekcja typu słuchowego (zaburzenia percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy, najczęściej powiązana z zaburzeniami funkcji językowych);

-    dysleksja integracyjna (poszczególne funkcje nie wykazują zakłóceń, ale zaburzona jest ich koordynacja);

-    dysleksja typu mieszanego (zaburzenia zarówno w percepcji słuchowej słowa, pamięci sekwencyjnej słuchowej, percepcji wzrokowej wyrazów, wzrokowej pamięci sekwencyjnej, pamięci wzrokowo-słuchowej oraz wyobraźni przestrzennej).

Z powyższego wynika, że stan aktualnej wiedzy dotyczącej specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, określanych przez badaczy mianem dysleksji, nie jest zadowalający i usystematyzowany mimo długiej historii tych badań i olbrzymiej ilości publikacji. Pomimo uznania dysleksji za specyficzne zaburzenie, wzbudza ona wciąż wiele kontrowersji, przy czym część oponentów powątpiewa w jej istnienie, inni zaś twierdzą, że zdiagnozowanie dysleksji niezależnie od trafności ma niewielką wartość dla lekarzy.

W praktyce szkolnej często zdarza się, że to, co jest objawem dysleksji traktowane jest jako przyczyna. Dotyczy to także konsekwencji, które są na tyle poważne, że wymagają szybkiego podjęcia specjalistycznej terapii.

WPŁYW OSÓB ZNACZĄCYCH NA POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI

Przedstawione przyczyny, objawy i konsekwencje dysleksji mają olbrzymie znaczenie dla budowania obrazu samego siebie. Wielu psychologów, socjologów i pedagogów uważa, że obraz własnych cech psychicznych i fizycznych warunkuje zachowanie człowieka w wielu sytuacjach, zatem na podstawie znajomości obrazu siebie można przewidywać zachowanie człowieka⁵.

Obraz własnej osoby kształtuje się z jednej strony na podstawie własnych doświadczeń dziecka; dziecko wie, na co je stać, czego może się spodziewać, zna swoje miejsce w grupie - a z drugie; strony na podstawie ocen i opinii innych ludzi o nim. Szczególne znaczenie mają dla dziecka opinie osób dla niego ważnych:

1

   I. Czajkowska, K. Herda, Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole. Warszawa 1998, s. 15.

2

   M. Selikowitz, Dysleksja i inne trudności w uczeniu się, Warszawa 1999, s. 12.

3

²¹ B. Wszeborowska-Lipińska, Dysleksja a zdolności i style uczenia się, „Psychologia Wychowawcza” 1997, nr 4, s. 315.

4

M. Bogdanowicz, Dysleksja rozwojowa..., op. cit., s. 13.

5

“ J. Kostrzewski, Diagnoza dysleksji, [w:] .Biuletyn Informacyjny Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Dysleksji”, Warszawa 1995, s. 6.

" Między innymi A. Adler, E. Hurlock, J. Murphy.