4 (1661)

32 G. Dmochowska - Dyslektycy jako kategoria stygmatyzowana

Natomiast amerykański terapeuta Ronald Davies¹ uważa, że objawy dysleksji są w istocie objawami dezorientacji, czyli stanu, gdy człowiek nie spostrzega rzeczy-wistoki tak samo, jak widzą ją inni ludzie i nie zdaje sobie sprawy, że to, co spostrzega jest nierzeczywiste. Najczęściej spotykane według tego autora symptomy to:

-    wzrok (pojedyncze cyfry lub litery mają zmieniony kształt albo są odwrócone; błędy ortograficzne, brak konsekwencji w stosowaniu zasad ortografii; słowa i całe linijki tekstu przy czytaniu podskakują i poruszają się; znaki przestankowe są opuszczane, pomijane lub niedostrzegane, zamienione lub zastąpione innymi);

-    słuch (pewne dźwięki mowy są trudne do powtórzenia i wymawiane są niepoprawnie, np. ch, cz, sz; słyszane są „fałszywe” dźwięki; osoba sprawia wrażenie, jakby nie słuchała tego, co się do niej mówi; słyszane dźwięki zdają się dobiegać z różnej odległości);

-    poczucie równowagi - ruch (przy czytaniu występuje uczucie mdłości i zawroty głowy; słaba orientacja w otoczeniu, niezdolność do siedzenia w bezruchu; trudności z odręcznym pisaniem; problemy z równowagą i koordynacją ruchów.

-    czas (nadmierna lub obniżona aktywność; trudności w zrozumieniu pojęć matematycznych; kłopoty z punktualnością i brak poczucia czasu; nadmierne oddawanie się marzeniom; gubienie toku myślenia; trudności ustaleniu właściwej kolejności rzeczy).

Zdaniem J. Elliott i M. Place² nie istnieje model „typowego dyslektyka”, wskazują one jednak na objawy występowania dysleksji, takie jak np. trudności językowe i trudności z mową (zwłaszcza w dzieciństwie), słaba krótkotrwała pamięć wyrazów, trudności w porządkowaniu elementów i wyodrębnianiu sekwencji, niezdamość, mała precyzja ruchów, brak wyraźnej lateralizacji (np. oburęczność), słaba płynność wypowiedzi. Problemy te spotyka się także u osób, które nie mają trudności w czytaniu, jak również u osób czytających słabo, jednak nie uważanych za dyslektyków.

Konsekwencją dysleksji jest brak osiągnięć w nauce lub osiągnięcia nieadekwatne do możliwości ucznia, co powoduje zaniżoną samoocenę, a ta z kolei prowadzi do niepożądanych zachowań, osłabienia motywacji, negatywizmu, nerwic szkolnych i innych zaburzeń.

Przyczyny i objawy dysleksji są złożone, trudno jednak zdefiniować dyslek-sję, gdyż terminologia określająca specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu jest

bardzo bogata. Inne spotykane nazwy to „aleksja: lub „legastenia”¹⁸, występujące w literaturze niemieckojęzycznej i oznaczające obniżoną zdolność czytania. W angielskiej, najobszerniejszej literaturze tego przedmiotu, termin „dysleksja” jest tłumaczony jako reading disability - niezdolność do czytania, specific reading disability - specyficzna niezdolność do czytania i ortograficznego pisania, dmlopmental reading disability - rozwojowa niezdolność do czytania. Wszystkie te terminy należy traktować jako synonimy pojęcia dysleksji.

W celu bardziej precyzyjnego zdefiniowania obszaru trudności stosuje się trzy terminy (wspólny dla nich łaciński przedrostek dys oznacza „brak czegoś”, „trudność", „niemożność"):

1.    dysleksja (łac. lego - czytam) - specyficzne trudności (zaburzenia) w nauce czytania, którym często towarzyszą trudności w pisaniu;

2.    dysortografia (gr. orthos - prawidłowy) - specyficzne trudności (zaburzenia) w komunikowaniu się za pomocą pisma, szczególnie w opanowaniu poprawnej pisowni;

3.    dysgrafia (gr. grapho - piszę) - trudności (zaburzenia) w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma¹⁹

Obecnie powszechnie, na oznaczenie specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, używa się terminu „dysleksja rozwojowa”²⁰. Dysleksję rozwojową uważa się często za „ukryte kalectwo”, gdyż istnienie zaburzeń jest niewidoczne i ich przyczyny tkwią „wewnątrz” dziecka. Dysleksja rozwojowa nie jest chorobą, mimo, iż została odkryta i opisana przez lekarzy, wyodrębniona jako zespół zaburzeń o określonych objawach, przyczynach i sposobach postępowania terapeutycznego oraz została umieszczona w międzynarodowych klasyfikacjach chorób²¹.

Pod pojęciem „dysleksji rozwojowej” rozumie się specyficzne zaburzenia związane z trudnościami w nauce czytania i pisania, mimo prawidłowych metod nauczania u dzieci o normalnej inteligencji i wychowywanych w sprzyjających warunkach społeczno-kulturowych. Określenie „rozwojowa” oznacza, że trudności występują od początku nauki szkolnej, w odróżnieniu od dysleksji nabytej, czyli ^{3 4}

1

“ R. D. Davis, M. E. Braun, Dor dysleksji. Dlaczego niektórzy zdolni ludzie nie umieją czytać i jak mogą się nauczyć, Poznań 2001, s. 142-144.

2

]. Elliott, M. Place, Dzieci i młodzież w kłopocie..., op. cit., s. 204.

3

" B. Zakrzewska, nudności w czytaniu i pisaniu..., op. cit., s. 17-18.

”M. Witkoś, Dziecko ryzyka dysleksji, „Edukacja i Dialog" 2002, nr 1, s. 19.

* Prawdopodobnie jako pierwszy zaproponował to określenie dla przypadków dysleksji u dzieci E. Jackson (1906), a znany londyński neurolog M. Critchley upowszechnił ten termin: M, Bogdanowicz, Dysleksja - mistrzyni paradoksów..., op. cit., s. 37.

4

W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (1992), zaburzenia te są usytuowane w kategorii .specyficzne zaburzenia rozwoju i umiejętności szkolnych . Natomiast w czwartym wydaniu Diagnostycznego i Statystycznego Podręcznika Zaburzeń Psychicznych (1994), opublikowanego przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne, dyslek-ija jest umiejscowiona w kategorii .zaburzenia uczenia się": M. Bogdanowicz, Dysleksja - mistrzyni paradoksów..., op. cit, s. 37.