2 (2055)

G. Dmochowska - Dyslektycy jako kategoria stygntatyeowanu

dystektykow Mają rut to wpływ niejednakowe kryteria diagnostyczne, będące konsekwencją różnych sposobów rozumienia dysleksji, co sprawia, że autorzy podają różne wskaźniki liczbowe.

W Police badania nad częstotliwością występowania dysleksji, przeprowadzone były na terenie Gdańska i województwa gdańskiego przez zespół specjalistów i Poradni Nerwic dla Dzieci (M. Bogdanowicz, H. Jaklewicz, M. Kulig) oraz na terenie Torunia w szkołach podstawowych². Badania wykazały, że zaburzeniem o charakterze dysleksji dotkniętych jest około 15% uczniów. Odsetek ten nie odbiega zasadniczo od danych podawanych w literaturze europejskiej. W polskiej klasie 30 osobowej jest zazwyczaj dwoje, troje uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się o różnym stopniu nasilenia, ale zdarza się, że tych uczniów jest więcej. Krótkie badania sondażowe z ostatnich lat sygnalizują, że procent dzieci dyslektycznych nieznacznie wzrasta. Pracownicy poradni psychologiczno-pedagogicznych uważają, że fakt, iż coraz więcej uczniów zgłasza się na badania jest wynikiem wzrostu świadomości wśród rodziców i nauczycieli³.

PRZYCZYNY, OBJAWY I KONSEKWENCJE DYSLEKSJI ORAZ PRÓBA JEJ ZDEFINIOWANIA

Mimo przeprowadzenia wielu badań dzieci dyslektycznych, nagromadzenia wielu informacji i olbrzymiego dorobku badaczy, przyczyny dysleksji wciąż są źródłem kontrowersji i dyskusji, świadczącej o różnych poglądach autorów. Poniżej przedstawiam najważniejsze z nich:

- koncepcja genetyczna należąca do najstarszych, której prekursorem był angielski okulista W. P. Morgan⁴ Badając przypadek chłopca (1896), który nie mógł nauczyć się czytać, określił te trudności mianem „wrodzonej ślepoty słownej”. Wiehi późniejszych badaczy potwierdziło dziedziczenie tych zaburzeń. Mimo licznych argumentów przemawiających za tą koncepcją,

' M. Bogdanowicz, Dyskksja rozwojowa - symptomy, patomechanizmy, terapia pedagogiczna, .Terapia” 1997, nr specjalny.

¹ ]. Mickiewicz, Jedynka z ortografii? Rozpoznawanie dysleksji, dysortografii i dysgrafli w starszym wieku szkolnym, Toruń 1997, a. 14.

⁵ M. Bogdanowicz, O dysleksji, czyU specyficznych trudnościach wpisaniu i czytaniu - odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli. Lublin 1996.

⁴ M. Bogdanowicz, Dyskksja - mistrzyni paradoksów, .Charaktery” 2001, nr 1, s. 36: W. P. Morgan, do którego zgłosił się uczeń, który jakby »nłe widział” czytanego tekstu, jako pierwszy opisał przypadek dysleksji. Lekarz wykluczył po badaniu wadę wzroku i zanotował następujące spostrzeżenie'. „Słowo pisane lub drukowane zdawało się zupełnie nie docierać do iwiadomo-^m ści chłopca, a dopiero przeczytane na głos, nabierało dla niego znaczenia.”

jej słabością jest brak danych odnośnie neurofizjologicznego mechanizmu dziedziczenia zaburzeń;

-    koncepcja organiczna, według której pierwotnymi przyczynami zaburzeń w nauce czytania i pisania są mikro uszkodzenia centralnego układu ner wowego (mózgu), powstające w czasie ciąży i porodu, pod wpływem patogennych czynników: chemicznych (szkodliwe substancje), fizycznych (napromieniowanie), biologicznych (zakażenia wirusowe). Na znaczenie tych uszkodzeń, których wczesne symptomy mogą uchodzić uwadze otoczenia, zwracali uwagę amerykańscy psycholodzy - A. Gessell i C. S. Amatruda¹, Również zdaniem H. Prechtla² minimalne uszkodzenie mózgu (minimal brain damage) może doprowadzić do opóźnienia dominacji jednej z półkul, a w konsekwencji do opóźnienia tak złożonej funkcji, jaką jest czytanie;

-    teoria opóźnionego dojrzewania centralnego układu nerwowego stanowi kolejną próbę wyjaśnienia przyczyny omawianych zaburzeń. Jej zwolennicy opowiadają się za istnieniem dysleksji rozwojowej jako „szczególnego typu niedojrzałości mózgowej”. Ich zdaniem istotą dysleksji są opóźnienia rozwoju poszczególnych funkcji percepcyjno-motorycznych, uwikłanych w proces pisania i czytania oraz zakłócenia w zakresie współpracy tych funkcji^{3 4};

-    niektórzy badacze twierdzą, że na powstanie dysleksji zasadniczy wpływ ma zaburzenie procesu lateralizacji. Twórcą tej teorii był S. T. Orton (1937)®, który przyczyn dysleksji upatrywał w konflikcie dominacji półkul mózgowych. Teoria ta wzbudzała wielkie zainteresowanie badaczy, ale dzisiaj, po okresie wieloletnich dyskusji przeważa pogląd, że zaburzenia procesu lateralizacji odgrywają wprawdzie pewną rolę w powstawaniu dysleksji, ale nie należy tej teorii przeceniać;

-    koncepcja emocjonalna, której przedstawiciele, m.in. S. M. Tuchin, M. E. Kripatrik, E. Gann⁵ uważają, że przyczyną dysleksji mogą być zaburzenia sfery uczuciowej spowodowane urazami psychicznymi i konfliktami. Jednak teoria ta jest coraz częściej krytykowana i obecnie uważa się, że zaburzenia emocjonalne mogą stanowić konsekwencję trudności w nauce czytania i pisania, a nie ich przyczynę;

1

   Spionek, Zaburzenia rozwojowe uczniów a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1973,

2

192.

⁶    Ibidem, s. 192.

3

   M. Bogdanowicz, Trudności w pisaniu u dzieci, Gdańsk 1984, s. 50.

4

B. Zakrzewska, Trudności w czytaniu i pisaniu. Modele ćwiczeń, Warszawa 1996, s. 23.

5

Ibidem, s. 24.