8 (953)

1.2. Podstawowe potrzeby oraz podstawowe wzorce ludzkiego zachowania

Możemy w każdej chwili odwołać się do osiągnięć psychologii, które na podstawie wyników wnikliwych badań bardzo dobrze dokumentują, jakie egzystencjalne potrzeby muszą zostać zaspokojone, aby ludzie mogli prowadzić spełnione, pełne samorealizacji, a tym samym i zadowolenia życie.

Chciałabym przedstawić dwie z takich teorii, odnieść je do siebie nawzajem i poszerzyć.

1.2.1. Podstawowe potrzeby związane z dojrzewaniem i dorastaniem człowieka

Psycholog amerykański Abraham H. Maslow opracował model w formie piramidy potrzeb, na postawie którego można to łatwo wyjaśnić.

Maslow jest reprezentantem psychologii humanistycznej, która wykrystalizowała się w latach sześćdziesiątych i jako trzeci kierunek, obok behawioryzmu i psychoanalizy, zyskała znaczenie nie tylko w Stanach Zjednoczonych.

Podstawowa myśl psychologii humanistycznej to wspieranie potencjałów do samorozwoju u człowieka, na przykład jego kreatywnych zdolności, jak również możliwości abstrakcyjnego myślenia, jego rozwoju sumienia i pierwotnej potrzeby spirytualizmu. Człowiek - zgodnie z psychologią humanistyczną - pobudzany jest do spostrzegania i rozpoznawania swojej współodpowiedzialności i udziału we własnym życiu i w tworzeniu świata.

W centrum zainteresowania znajduje się pytanie o elementarne potrzeby człowieka, mające na celu ich indywidualne samoreazliowanie.

Maslow definiuje tę potrzebę samorealizacji, jako postępujące urzeczywistnianie możliwości, umiejętności i talentów, jako wypełnianie misji albo powołania, przeznaczenia, zadania, jako lepsze poznanie własnej natury, jako nieustającą tendencję do jedności, integracji albo współdziałania w obrębie własnej tożsamości”.

Harmonijne współdziałanie poszczególnych elementów tożsamości (jak na przykład potrzeby przywiązania i autonomii) stanowi przy tym pewnego rodzaju doświadczenie punktu przełomowego, do którego człowiek wciąż dąży i który za wszelką cenę chce osiągnąć. Dla Maslowa Nnmorealizacja osobistych potencjałów i możliwości jest ogromną war-loAelą człowieka.

I kstrukcja, przemoc i niszczenie natomiast są, według Maslowa, gwpltownymi reakcjami człowieka na elementarne frustracje głębokich potrzeb życiowych, na bariery stawiane jego emocjom i zdolnościom. Wychodzi on z tego założenia, że choroby i odchylenia w zachowaniu Nty Nkutkiem tłamszenia pierwotnego rdzenia istoty człowieka.

I .udzie, których podstawowe potrzeby były w wystarczającym stopniu zaspokajane szczególnie w pierwszych latach życia, „... zdają się roz-w!|ać nadzwyczajne siły oporu wobec obecnych i przyszłych frustracji lynh potrzeb, dlatego że wykazują zdrową, silną strukturę charakteru jako wkutek zaspokajania ich podstawowych potrzeb. Chodzi tutaj o silnych llltl/.i, którzy z łatwością znoszą różnice zdań, albo opozycję, którzy pul rafią stawić czoła prądowi ogólnych przekonań i bronić prawdy, nie N/nzędząc osobistych wysiłków”.

Maslow wstawia się za bezpośrednim i wolnym od frustracji zaspokajaniem potrzeb szczególnie w czasie dziecięcego rozwoju. Kiedy dzie-• i są starsze, zadanie dorosłych polega na przygotowaniu im otoczenia, w którym możliwe będzie coraz bardziej samodzielne staranie się o za-spokojenie własnych potrzeb. Tylko w ten sposób dzieci mogą się uniezależnić od dorosłych. Dzieci są jednak nie tylko skazane na warunki Hocjalizacji i starania wychowawcze dorosłych, ale również posiadają elementarną wolę samorozwoju, która pomaga im w poszukiwaniu na przekór niekorzystnych warunków życia swojej prawdziwej istoty, swojej indywidualnej egzystencji. Ludzkie potrzeby uporządkowane zostały hierarchicznie na różnych płaszczyznach. Jeżeli potrzeby niższego poziomu zostaną w daleko idącym stopniu zaspokojone, wtedy pojawiają się potrzeby z kolejnej płaszczyzny, ze spełnieniem których każdy musi zostać skonfrontowany.

Maslow wyjaśnia na przykładzie liczbowym, że nie ma na myśli stuprocentowego zaspokajania potrzeb, aby człowiek mógł się harmonijnie rozwijać. I tak na przykład przeciętny amerykański obywatel stanu średniego zaspokaja swoje psychologiczne potrzeby w 85 proc., swoją potrzebę bezpieczeństwa w 70 proc., potrzebę miłości - w 50 proc.,

— 17 —