P1050361

104

Jerzy Rort miński

20

tendencja utrzymuje się do końca listy z wyłączeniem tylko haseł jedynkowych. Tzw. oryginalność słownictwa, mierzona udziałem w słowniku tekstu haseł o częstości I”, jest w R i P mniej więcej taka sama, tzn. dość znaczna (ok. 50%), w S znacznie mniejsza (prawie o połowę).

Dalsze uwagi są następujące. Wyróżniają się w przytoczonym materiale dwa typy słów: a) powtarzające się na wszystkich trzech listach (jeśli w dodatku ich częstości i rangi są zbliżone, możemy sądzić, że należą do słownictwa neutralnego), b) elementy wyrazowe charakterystyczne tylko dla jednego określonego tekstu — S, R lub P.

Jako reprezentatywne dla słownictwa neutralnego można traktować hasła mające na trzech listach rangi zbliżone w granicach dziesięciu i mniej miejsc. W pierwszej setce jest to około 30 słów: spójniki i, a, jak; przyimki do, w, na, z, po; partykuły czy, nie, już; zaimki on, się, lam, ja, co, sobie-se; z części mowy nazwowych tylko czasowniki pójść, iść, chodzić, dać, chcieć, stać, powiedzieć, spać, oczywiście także zgramatykalizowane być i mieć, oraz mniej liczne rzeczowniki: woda, pan, matka, koń(ik), dom, Bóg, numeralizujący się raz.

Za reprezentatywne dla grupy haseł „charakterystycznych” uznamy te, które pojawiają się tylko w jednej próbie, np. niektóre wykrzykniki, notowane jedynie w tekście nielicznym, jak hola, lala, hop, bandur, dana, tadrala, ochocko, obecność słów charakterystycznych (przeciwstawiona nieobecności w innych próbach) lub podwyższona ich frekwencja (przeciwstawiona niskiej frekwencji) wiąże się funkcjonalnie bądź z tematyką, bądź ze sposobem jej stylistycznego ujęcia.

Słownictwo tzw. tematyczne, zależne od tego, o czym się mówi, narzucone niejako przez przedmiot wypowiedzi, to w bajkach i opowiadaniach np. parobek, dziedzic, gospodarz, chłop, diabeł, trumna, jajko, kurczę, mięso, uciekać, zjeść, siedzieć, drugi, trzy; w pieśniach np. dziewczyna, las, żołnierz, córka, wianek, kwiat, wesele, kochać, płakać, zabić, zapłacić, mój itp.

Słownictwo stylistyczne, nacechowane poetycko lub inaczej, ekwiwalentne wobec pierwszego, to np. pieśniowe chłopiec wobec chłopak, powiedzieć i mówić wobec gadać, konik, wojenka wobec koń, wojna, nadobny wobec ładny, gdy wobec jak itp.

Słownictwo tematyczne, choć motywowane przedmiotowo, więc obiektywnie, jest równocześnie silnie przeniknięte liryzmem, czego formalnym wykładnikiem jest deminutywizacja (Janeczek, Maniusia, wołek, wianeczek), rozwinięcie epitetem oceniającym (miły, ładny, dobry, mój), emfatyczne powtórzenie (dąbrowo dąbrowo, zagrajcie zagrajcie) itd. Wszechwładna zasada paraleli i symbolu sprawia, że żaden detal obrazu nie pozostaje poza zasięgiem osobowych doznań: lasy, pola, drzewa, ptaki są świadkami i adresatami przeżyć bohaterów. Motywy przyrody nie mają wartości autonomicznej.

Wśród 20 najczęstszych rzeczowników w pieśniach (S + R) wyróżnia się jednorodna semantycznie grupa nazw ludzi nacechowana ze względu na płeć i status

3D

Sambor, Słowa i /łaby, s. 221.